Prawa dłużnika i prawa wierzyciela - porównanie

Prawa dłużnika a prawa wierzyciela - jakie są podstawowe różnice? Dwie strony o sprzecznych interesach często mają wrażenie, że „drugiej wolno więcej”. Czy na pewno tak jest? W tym artykule przyglądamy się prawom osób zadłużonych oraz ich wierzycieli. Wyjaśniamy, jakie są podstawowe różnice i czy faktycznie któraś ze stron ma podstawy, aby czuć się uprzywilejowana.

Wierzyciel a dłużnik - dwa różne podmioty, sprzeczne interesy, zupełnie różne prawa

Różnice w prawach wierzyciela i dłużnika są znaczne. Wynikają z samej specyfiki stosunku pomiędzy stronami.

Wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia określonego świadczenia. Dłużnik ma obowiązek spełnić to żądanie.

To, co dla wierzyciela jest prawem - równocześnie dla dłużnika jest obowiązkiem. To podstawowa zależność, o której warto pamiętać.

Prawa wierzyciela - jakie prawa ma wierzyciel?

Wierzyciel ma szereg praw. Jego uprawnienia objęte są tzw. sankcją przymusu państwowego. W praktyce oznacza to, że jeśli dłużnik zwleka z uregulowaniem długu, wierzyciel może poinformować o tym właściwy organ państwowy i dochodzić swoich praw z pomocą sądu i komornika.

Do praw wierzyciela zaliczamy w szczególności:

1. Prawo do żądania od dłużnika spełnienia świadczenia. Świadczeniem w relacjach biznesowych będzie najczęściej zapłata faktury VAT, wywiązanie się z zawartej umowy, czy np. zwrot pożyczki.
2. Prawo do doliczania i żądania zapłaty odsetek. Oprócz żądania spełnienia należności głównej, wierzyciel może doliczać także odsetki w określonej wysokości.
3. Prawo do wyboru formy metody windykacji. Wierzyciel może od razu skierować sprawę do sądu i komornika. Może też najpierw wykorzystać wszystkie możliwości polubowne - wysyłkę wezwań do zapłaty, negocjacje, umieszczenie danych dłużnika na giełdzie długów itp. O tym, dlaczego zawsze warto maksymalnie wykorzystywać możliwości oferowane przez windykację polubowną, pisaliśmy m.in. w artykule Polubowna czy sądowo-egzekucyjna windykacja długów?.
4. Prawo do wyboru komornika, który będzie prowadził postępowanie egzekucyjne. Co do zasady wierzycielowi nie „przydziela się” komornika z góry. Od tej zasady są jednak dwa wyjątki. Nie można zlecić postępowania egzekucyjnego komornikowi spoza swojego rewiru, jeśli komornik w konkretnym roku prowadzi już dopuszczalną liczbę „nieswoich” spraw. Wyjątkiem jest również egzekucja z nieruchomości. W takim przypadku korzysta się z usług komornika działającego przy sądzie rejonowym właściwym ze względu na położenie nieruchomości.
5. Prawo do wyboru sposobu egzekucji. Wierzyciel we wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego może wskazać, czy egzekucja ma być prowadzona z  ruchomości, z wynagrodzenia za pracę, z rachunków bankowych, czy może innych składników majątku dłużnika. Może także zadecydować o skierowaniu egzekucji do całego majątku dłużnika.
6. Prawo do informacji o majątku dłużnika. Wierzyciel może zawnioskować do komornika o tzw. poszukiwanie majątku dłużnika. Komornik poszukuje wówczas m.in. rachunków bankowych dłużnika, weryfikuje go w ZUS, US, itp. Czasem podejmuje też czynności terenowe i fizycznie poszukuje majątku, z którego mógłby egzekwować.
7. Prawo do zabezpieczenia roszczenia. Jeśli wierzyciel chce zabezpieczyć przyszłe należności (niepotwierdzone jeszcze tytułem wykonawczym), może zabezpieczyć swoje roszczenie w trakcie tzw. postępowania zabezpieczającego. Więcej na temat tego postępowania pisaliśmy w artykule Zabezpieczenie majątku dłużnika - jak zabezpieczyć majątek dłużnika?.
8. Prawo do ugody z dłużnikiem. Nawet w sytuacji, gdy postępowanie sądowo-egzekucyjne jest już w toku, wierzyciel nadal może porozumieć się z dłużnikiem. Może też zawiesić lub umorzyć toczące się postępowanie. To bardzo ważne uprawnienie. Nierzadko porozumienie się z dłużnikiem, nawet na bardzo „zaawansowanym” etapie sprawy będzie bardziej opłacalne finansowo niż np. uzyskanie środków na skutek sprzedaży składników majątku dłużnika na licytacji komorniczej.

Czego nie może zrobić wierzyciel?

Prawa wierzyciela są szerokie, ale nie są oczywiście nieskończone. Wierzyciel musi prowadzić swoje działania w granicach prawa. Dochodzenie należności w żadnym razie nie legalizuje bezprawnych działań, takich jak m.in.:

• wejście do domu dłużnika bez jego wyraźnej zgody,
• zajęcie ruchomości lub nieruchomości dłużnika,
• zmuszenie dłużnika do rozmowy, np. udzielenia informacji o aktualnej sytuacji życiowej.

Powyższych czynności nie może podejmować ani wierzyciel, ani windykator (np. firma lub kancelaria prawna). Środki przymusu może zastosować tylko komornik - po uzyskaniu przez wierzyciela korzystnego orzeczenia sądu, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.

Oprócz tego wierzyciel nie może oczywiście grozić dłużnikowi, czy stosować wobec niego przemocy. Warto jednak zaznaczyć, że poinformowanie dłużnika np. o zamiarze skierowania sprawy do sądu - nie jest groźbą. Więcej o tym, jak windykować zgodnie z prawem pisaliśmy m.in. w artykule Czego nie wolno robić w windykacji? Zasady zgodnej z prawem windykacji długów.

Prawa dłużnika - jakie prawa ma dłużnik?

Dłużnikowi, choć jest stroną, która nie wywiązała się ze swojego zobowiązania, również przysługuje szereg praw. Dotyczą one w dużej mierze sfery prywatności dłużnika, choć nie tylko.

Do praw dłużnika zaliczamy w szczególności:

1. Prawo do szczegółowych informacji na temat zadłużenia. Zakładasz, że dłużnik zawsze powinien wiedzieć, co i komu jest winien? Niestety nie zawsze jest to takie proste. Wierzyciel, domagając się spłaty, ma więc obowiązek przedstawienia dłużnikowi pełnej dokumentacji sprawy - o ile dłużnik tylko tego zażąda.
2. Prawo do skorzystania z pomocy prawnika. Jeśli dłużnik ma jakiekolwiek wątpliwości, może skorzystać z pomocy specjalisty. W kontaktach z wierzycielem może działać przez pełnomocnika.
3. Prawo do prywatności. Wierzyciel - o czym wspominaliśmy już powyżej - nie może nachodzić dłużnika w domu, czy w pracy. Dłużnik ma także prawo, aby domagać się ochrony swojego dobrego imienia - odradzamy publiczne nazywanie go np. oszustem. Ponadto dłużnik może żądać od wierzyciela, aby ten nie przekazywał informacji finansowych rodzinie i innym osobom z otoczenia.
4. Prawo do przestrzegania terminów przez wierzyciela. Nawet, jeśli dłużnik sam był nierzetelny i nie uregulował zapłaty w terminie - ma prawo oczekiwać, że wierzyciel będzie przestrzegał terminów uzgodnionych w ugodzie. W szczególności wierzyciel nie powinien domagać się zapłaty rat należności w terminach wcześniejszych niż uzgodnione z dłużnikiem.
5. Prawo do sądu. Podobnie jak wierzyciel, dłużnik także może wszcząć postępowanie sądowe, jeśli uzna, że np. wierzyciel chce go oszukać. Co więcej, do sądu może złożyć także skargę na działania komornika.
6. Prawo do wyboru kolejności spłaty zadłużenia. W praktyce najczęściej dłużnicy nie spłacają należności „jak leci”. Zwykle rozpoczynają od spłaty konkretnych zobowiązań - wobec najbliższych czy najważniejszych kontrahentów. Pisaliśmy o tym w artykule Komu przedsiębiorcy w pierwszej kolejności płacą zaległe faktury?.

Prawa dłużnika a prawa wierzyciela - podsumowanie

Czy prawa wierzyciela są ograniczone w stosunku do praw dłużnika lub odwrotnie? Na to pytanie ciężko odpowiedzieć - wszystko zależy od konkretnych okoliczności.

Faktycznie w praktyce można spotkać się z dłużnikami, którzy ewidentnie nadużywają swoich praw, aby przedłużyć postępowanie lub po prostu utrudnić wierzycielowi życie. Z drugiej strony znane są również przypadki nadgorliwych wierzycieli, którzy w trakcie windykacji nachodzą dłużnika, nie respektując jego prawa do prywatności.

Podsumowując:

Rzetelni wierzyciele przestrzegają praw drugiej strony... i windykują online

Praw dłużnika trzeba przestrzegać - to pewne. Nie oznacza to jednak, że wierzyciel nie może ułatwić sobie windykacji i odzyskać pieniędzy szybciej. Jak najbardziej może - z pomocą systemu do monitoringu płatności i samodzielnej windykacji online Vindicat.pl.

Vindicat.pl to system do windykacji online przeznaczony dla małych i średnich firm. Umożliwia windykację należności i monitorowanie płatności - w całości online, w ramach jednego stałego abonamentu.

Wystarczy założyć darmowe konto, wybrać ofertę... i już. Można działać! System przedstawia sprawdzony scenariusz windykacji oraz wyjaśnia, co i kiedy należy zrobić. Prowadzi użytkownika przez każdy z etapów odzyskiwania pieniędzy - od etapu polubownego, przez sądowy, aż po egzekucję.

System Vindicat.pl to w szczególności:

• możliwość windykacji automatycznej i uruchomienia własnego robota windykacyjnego,
• stały monitoring należności,
• dostęp do gotowych do użycia i spersonalizowanych dokumentów windykacyjnych - w tym m.in. wezwań do zapłaty, pozwów, czy e-pozwów,
• możliwość negocjacji online z dłużnikiem - szczególnie istotna w dobie pandemii!,
• możliwość umieszczania pieczęci prewencyjnej Vindicat na wystawianych przez firmę fakturach,
• dostęp do obszernego programu edukacyjnego,

Aż 93% spraw prowadzonych przy pomocy systemu Vindicat.pl kończy się na etapie polubownym - najkorzystniejszym dla małych i średnich firm.

Nowoczesna windykacja nie musi być utrapieniem. Może odbywać się z zacisza własnego biura, być szybka i efektywna.

Każdy wierzyciel powinien znać prawa dłużnika - i odwrotnie

Znajomość praw drugiej strony bardzo ułatwia komunikację i zrozumienie sprzecznych interesów. Prawa dłużnika powinien znać każdy wierzyciel, aby zupełnie niechcący nie przysporzyć swojej firmie zbędnych problemów.

Szybkie odzyskiwanie pieniędzy ułatwia system do monitoringu płatności i samodzielnej windykacji online Vindicat.pl. Stworzono go z myślą w szczególności o specyficznych potrzebach małych i średnich przedsiębiorstw. Załóż darmowe konto w systemie Vindicat.pl i sam przekonaj się o skuteczności windykacji online.

FAQ: