Kto ma pierwszeństwo w windykacji od upadającej firmy?

Zaspokojenie wierzycieli ze środków uzyskanych ze sprzedaży majątku upadłego to jeden z ważniejszych etapów postępowania upadłościowego. Zaspokojenie to jest proporcjonalne do wysokości wierzytelności, jednak niektóre wierzytelności są w tym zakresie uprzywilejowane. Prawo upadłościowe wyróżnia cztery główne kategorie zaspokajania wierzytelności. Kto ma więc pierwszeństwo w odzyskiwaniu należności od upadającej firmy? Wyjaśniamy.

Upadłość przedsiębiorstwa - kiedy firma upada?

Upadłość ogłaszają firmy, które stały się niewypłacalne. Oznacza to, że utraciły zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 prawa upadłościowego, Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535).

Mówiąc w uproszczeniu, firma staje się niewypłacalna, gdy brakuje jej środków w kasie i na rachunkach bankowych, pozwalających na zapłatę określonych rachunków i pokrycie zobowiązań.

Ze stanem niewypłacalności, będącym przesłanką do ogłoszenia upadłości, mamy również do czynienia, gdy występuje przewaga zobowiązań dłużnika nad jego aktywami. Taki stan musi utrzymywać się przez 24 miesiące.

Postępowanie upadłościowe wszczyna się na wniosek złożony przez podmiot do tego uprawniony. Sąd upadłościowy nie działa z urzędu. Odpowiednią legitymację mają m.in. dłużnik oraz każdy z jego wierzycieli osobistych, a także szereg innych podmiotów wymienionych wprost w ustawie Prawo Upadłościowe.

Celem postępowania upadłościowego jest jak najpełniejsze zaspokojenie wierzycieli. Po ustaleniu majątku dłużnika, syndyk dokonuje jego sprzedaży, a środki uzyskane ze sprzedaży dzieli pomiędzy wierzycieli.

Aby ubiegać się o zaspokojenie wierzytelności ze środków uzyskanych ze sprzedaży majątku dłużnika, wierzyciel musi dokonać zgłoszenia swojej wierzytelności. Zgłosić do sądu należy wszystkie wierzytelności powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, nawet te, których termin płatności jeszcze nie minął.

Więcej na temat samego procesu upadłości pisaliśmy w artykule Kiedy firma upada (ogłasza upadłość)? oraz Upadłość dłużnika - co to jest i jak sobie z nią radzić?.

Koszty postępowania upadłościowego - do pokrycia jako pierwsze

W dalszej części artykułu przedstawimy cztery zasadnicze kategorie, zgodnie z którymi po kolei zaspokaja się poszczególne wierzytelności. Wierzytelności z tych czterech kategorii zaspokaja się jednak dopiero po:

• Uregulowaniu kosztów postępowania;
• Zobowiązań masy upadłości, powstałych już po ogłoszeniu upadłości;
• Należności alimentacyjnych, przypadających za czas po ogłoszeniu upadłości, jednak w kwocie nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę na każdego z uprawnionych.

Stanowi tak art. 344 Prawa upadłościowego. Jako „pierwsze” zaspokajane są koszty postępowania upadłościowego. Eksperci postulują określenie kosztów postępowania upadłościowego jako „kategorię zerową”, ponieważ aktualne nazewnictwo może być mylące. Do kategorii pierwszej zaliczamy inne wierzytelności, podczas gdy jeszcze przed ich zaspokojeniem, uregulowane muszą zostać koszty postępowania upadłościowego i inne wymienione powyżej.

Do kosztów postępowania zaliczają się m.in.: koszty korespondencji, archiwizacji dokumentów upadłego czy koszty publikacji ogłoszeń. Dodatkowo ze środków z masy upadłościowej pokrywane są także koszty działalności syndyka - wynagrodzenie syndyka, osób, które zatrudnia oraz jego zastępcy.

Ogólne zasady pierwszeństwa w odzyskiwaniu należności od upadającej firmy

Zasadą jest, że w sytuacji, gdy suma przeznaczona do podziału nie wystarczy na pokrycie w całości wszystkich należności, wierzytelności z dalszej kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedniej kategorii.

Jeżeli suma do podziału nie wystarczy na pokrycie w całości wszystkich należności z tej samej kategorii, zaspokaja się je stosunkowo - do wysokości każdej z nich.

Przykład:
Wierzyciel, znajdujący się w trzeciej kategorii, może liczyć na zaspokojenie swoich należności w postępowaniu upadłościowym, tylko jeśli zaspokojeni zostaną najpierw wierzyciele z kategorii pierwszej i drugiej. Może się więc zdarzyć sytuacja, w której wierzyciele z niższych kategorii nie otrzymają zapłaty w ogóle, ponieważ całe środki pochodzące ze sprzedaży majątku upadłej firmy zostały już rozdysponowane.

Kategorie wierzycieli mają więc bardzo duże znaczenie praktyczne. To, do której kategorii zostanie zaliczona konkretna wierzytelność, przekłada się na to, czy i w jakim stopniu wierzyciele otrzymają spłatę.

Im wyższa kategoria, tym większe są szanse wierzyciela na otrzymanie spłaty.

Kategoria pierwsza wierzycieli w postępowaniu upadłościowym

W pierwszej kategorii zaspokajania wierzytelności znajdują się uprzywilejowane długi podmiotu, w stosunku do którego upadłość została ogłoszona. Znajdują się tu w szczególności należności takie jak:

• Wierzytelności wynikające ze stosunku pracy - chodzi tu jednak tylko o należności przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości. Należą do nich w szczególności: wynagrodzenia za pracę, premie, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop, odprawy, odszkodowania za skrócenie okresu wypowiedzenia, ewentualne roszczenia odszkodowawcze pracowników itp.
• Należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego;
• należności alimentacyjne - tylko te przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości;
• renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci;
• należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne - tylko te przypadające za ostatnie trzy lata przed ogłoszeniem postępowania upadłościowego;
• należności powstałe w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Ważne: w kategorii pierwszej zaspokajania wierzytelności nie ujęto odsetek od tych wierzytelności. Są one zaspokajane w kategorii trzeciej, z uwzględnieniem pierwszeństwa odsetek z kategorii drugiej.

Kategoria druga wierzycieli w postępowaniu upadłościowym

Druga kategoria wierzycieli obejmuje inne należności, niepodlegające zaspokojeniu w innych kategoriach, szczególności:

• Podatki i inne daniny publiczne;
• pozostałe należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.

W związku tym, że do drugiej kategorii zaliczamy „inne należności, niepodlegające zaspokojeniu w innych kategoriach”, to do tej kategorii zalicza się zwykle większość wierzytelności przysługujących wierzycielom upadającej firmy.

Co ciekawe, w drugiej kategorii znajdują się również należności publiczno-prawne. W innych postępowania egzekucyjnych znajdują się one zwykle na uprzywilejowanych pozycjach, tymczasem w przypadku upadłości zostaną zaspokojone one w tej samej kolejności co należności większości wierzycieli upadłego (innych przedsiębiorców, instytucji finansowych itp.).

Pierwszeństwo mają jedynie składki ZUS, jednak, jak wskazywaliśmy powyżej, tylko te przypadające za ostatnie trzy lata przed ogłoszeniem postępowania upadłościowego.

Trzecia kategoria wierzycieli w postępowaniu upadłościowym

Do kolejnej, trzeciej kategorii zaliczamy:

• Odsetki od należności ujętych w wyższych kategoriach w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał,
• sądowe i administracyjne kary grzywny,
• należności z tytułu darowizn i zapisów.

Czwarta kategoria wierzycieli w postępowaniu upadłościowym

Czwarta kategoria jest właściwa dla należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach, w szczególności:

• dostawy towaru z odroczonym terminem płatności, dokonanej na rzecz upadłego będącego spółką kapitałową w okresie pięciu lat przed ogłoszeniem upadłości, wraz z odsetkami.

Postępowanie upadłościowe, a wierzyciele rzeczowi

Wierzyciele rzeczowi, to tacy, których wierzytelności zabezpieczone są hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w księdze wieczystej lub w rejestrze okrętowym. Znajdują się oni na wyjątkowej pozycji w stosunku do innych wierzycieli, ponieważ zaspokojenie ich wierzytelności odbywa się niezależnie od kolejności przewidzianej w wyżej wymienionych kategoriach.

Należności z tytułu zastawu czy hipoteki zaspokajane są jednak wyłącznie ze środków pochodzących ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia.

Przykład:
Dłużnik posiadał nieruchomość obciążoną hipoteką. W toku postępowania upadłościowego nieruchomość została sprzedana za 300 000 zł. Z uzyskanych w ten sposób środków (wyłącznie z tych 300 000 zł) zaspokojeni zostaną wierzyciele hipoteczni. Jeśli jednak po zaspokojeniu wierzycieli hipotecznych zostaną jeszcze wolne środki, ulegną one podziałowi pomiędzy innych wierzycieli na zasadach ogólnych.

Czy wierzyciele powinni obawiać się postępowania upadłościowego dłużnika?

Wierzyciele, którzy dowiadują się, że wobec ich dłużnika toczy się postępowanie upadłościowe lub wierzyciele, którzy sami składają taki wniosek, zwykle godzą się na to, że prawdopodobnie nie uda im się odzyskać całości należności. Tymczasem, celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie wierzycieli w najwyższym możliwym stopniu.

Jeśli postępowanie egzekucyjne okaże się bezskuteczne, postępowanie upadłościowe to często jedyny sposób na odzyskanie od dłużnika jakichkolwiek środków.

Zdarza się również, że już sam fakt złożenia przez wierzyciela wniosku o upadłość działa na dłużnika jak zimny prysznic. W praktyce można spotkać przypadki, w których okazuje się, że dłużnik sprawiający przed sądem i komornikiem wrażenie niewypłacalnego, jednak posiada środki na pokrycie zadłużenia. Wisząca nad dłużnikiem groźba upadłości i niemożności zarządzania własną firmą często sprawia, że dłużnik porusza niebo i ziemię, aby znaleźć pieniądze. Złożenie wniosku o upadłość zawsze powinno jednak odbywać się w dobrej wierze.

Wskutek postępowania upadłościowego z obrotu gospodarczego zostaje wyeliminowany nierzetelny, niewypłacalny podmiot.

W dłuższej, szerokiej perspektywie przyniesie to rynkowi wymierne korzyści. Wierzyciele nie powinni postrzegać więc postępowania upadłościowego dłużnika jako zagrożenia. Powinni jednak robić wszystko, aby odzyskać swoje należności na wcześniejszych etapach. Jak zwiększyć skuteczność prowadzonych działań windykacyjnych? Szereg efektywnych rozwiązań oferuje system do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl.

Postaw na nowoczesną i efektywną windykację - wypróbuj system do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl

Upadłości swojego dłużnika zapobiec oczywiście nie możesz. Możesz jednak spróbować odzyskiwać swoje należności skuteczniej - zanim dojdzie do postępowania egzekucyjnego, a nawet sądowego. Pierwszym krokiem ku skuteczniejszej windykacji jest regularny monitoring należności.

Vindicat.pl to aplikacja służąca do monitoringu należności oraz samodzielnej windykacji online, skierowana głównie do małych i średnich firm. Zapewnia kompleksowe wsparcie w trakcie całości procesu windykacji - od monitoringu, przez windykację polubowną aż po ewentualne postępowanie egzekucyjne.

Dzięki systemowi Vindicat.pl przedsiębiorcy mogą prowadzić regularny monitoring należności, będący pierwszym krokiem do skutecznego odzyskiwania pieniędzy. Aplikacja przypomina o każdym zbliżającym się terminie płatności. Dzięki temu przedsiębiorca nie tylko nie zapomni o żadnej z faktur, ale również na czas podejmie odpowiednie działania. Dowiedz się więcej na temat roli monitoringu należności.

System Vindicat.pl oferuje również dostęp do aktualizowanej na bieżąco bazy gotowych do użycia i spersonalizowanych pism i dokumentów windykacyjnych.

Podpowiada także jakie kroki powinien podjąć wierzyciel na danym etapie. Dzięki sprawdzonym scenariuszom windykacji, cały ten proces staje się znacznie łatwiejszy.

To jednak nie wszystko. Użytkownicy systemu do monitoringu należności oraz samodzielnej windykacji online mogą także m.in. negocjować z dłużnikiem online, wystawiać wierzytelności na giełdzie długów, a także sprawdzić sytuację finansową kontrahenta przy pomocy raportu BIG InfoMonitor. Sprawdź jakie jeszcze możliwości oferuje Vindicat.pl (zobacz: Jak działa system Vindicat).

Podstaw na skuteczną windykację i zwiększ swoje szanse na szybkie odzyskanie pieniędzy

Upadłość dłużnika to zawsze niekomfortowa sytuacja dla wierzycieli, chociaż oczywiście należy pamiętać o jej głównym celu. Najbezpieczniejszym sposobem na walkę z uporczywymi dłużnikami jest więc windykacja. Nie obawiaj się skorzystać z nowoczesnej metody windykacji, jaką jest windykacja online. Dzięki rejestracji w systemie do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl otrzymasz profesjonalne wsparcie na każdym z etapów odzyskiwania pieniędzy.

Aż 93% spraw prowadzonych przy pomocy systemu do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl kończy się na najkorzystniejszym dla wierzyciela etapie polubownym. Dołącz do grona przedsiębiorców, którzy odzyskują swoje pieniądze skutecznie!

FAQ: