Jak zabezpieczyć wierzytelność? Sposoby zabezpieczenia wierzytelności

Jak zabezpieczyć wierzytelność? W czasach, gdy terminowe płatności są rzadkością, warto poznać odpowiedź na to pytanie. Odpowiednie działania prewencyjne mogą oszczędzić przedsiębiorcom wielu problemów. Jak wybrać sposób zabezpieczenia wierzytelności i jakie niesie to ze sobą konsekwencje? W dzisiejszym artykule opisujemy wybrane sposoby zabezpieczenia wierzytelności i podpowiadamy jak wybrać najlepszy dla Twojej firmy.

Po co zabezpieczać wierzytelność i na czym to polega?

W sytuacji, w której dłużnik nie reguluje dobrowolnie swojego zobowiązania, jako wierzyciel możesz skierować sprawę do sądu. Zwykle jednak uzyskanie zapłaty na drodze sądowej będzie czasochłonne, skomplikowane i kosztowne. Zabezpieczenia wierzytelności służą właśnie ograniczeniu tego ryzyka.

W określonych sytuacjach dobrze dobrane zabezpieczenie wierzytelności pozwala na szybsze uzyskanie pieniędzy na drodze sądowej. Czasem pozwala również wierzycielowi, który zabezpieczył wierzytelność uzyskać przywileje względem innych wierzycieli dłużnika.

Sposoby zabezpieczenia wierzytelności - zabezpieczenia osobiste i rzeczowe

Na początek wyjaśnijmy sobie jakie instytucje oferuje nam polskie prawo w celu zabezpieczenia wierzytelności. Jest ich co najmniej kilka. Dzielimy je według podstawowego podziału - na zabezpieczenia rzeczowe i osobiste.

Zabezpieczenia osobiste to takie, w przypadku których wierzyciel może dochodzić długu od dłużnika głównego oraz z majątku osoby, która takie zabezpieczenie ustanowiła na rzecz wierzyciela. W przypadku zabezpieczeń rzeczowych, wierzyciel dochodzi wierzytelności z samego przedmiotu zabezpieczenia i nie ma przy tym znaczenia czyją jest on własnością.

Zabezpieczenia osobiste to między innymi:

• Poręczenie
• Weksel i weksel in blanco
• Gwarancja bankowa/ubezpieczeniowa.
• Dobrowolne poddanie się egzekucji przez dłużnika w formie aktu notarialnego
• Cesja wierzytelności. Więcej o cesji wierzytelności pisaliśmy w osobnym artykule: jak działa cesja wierzytelności.

Zabezpieczenia rzeczowe to między innymi:

• Zastaw
• Zastaw rejestrowy
• Hipoteka
• Przewłaszczenie na zabezpieczenie

Jak wybrać sposób zabezpieczenia wierzytelności?

Sposób zabezpieczenia wierzytelności powinien zależeć m.in. od rozmiaru transakcji i stosunków, łączących strony. Inne zabezpieczenia będą odpowiednie w przypadku kontrahentów, z którymi interesy robimy po raz pierwszy, a inne dla stałych partnerów biznesowych.

Należy także przeanalizować koszty i formalności związane z ustanowieniem danego zabezpieczenia i wybrać rozwiązanie najbardziej optymalne. Często kluczowy będzie również czas - niektóre zabezpieczenia można uzyskać szybciej, a inne trzeba będzie poczekać.

Przede wszystkim, należy jednak pamiętać, że zabezpieczenie wierzytelności będzie miało sens tylko, gdy przedsiębiorca pomyśli o nim odpowiednio wcześnie - na etapie podpisywania umowy.

Poniżej opisujemy kilka często stosowanych w obrocie gospodarczym sposobów zabezpieczenia wierzytelności.

Poręczenie - sposób zabezpieczenia wierzytelności

Instytucję poręczenia reguluje art. 876 kodeksu cywilnego [Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93]. Zgodnie z nim, poprzez umowę poręczenia, poręczyciel zobowiązuje się, że w razie gdyby dłużnik nie wykonał swojego zobowiązania wobec wierzyciela, to on je wykona. Jeśli w umowie poręczenia nie zastrzeżono inaczej, wierzyciel może wybrać czy żąda spełnienia świadczenia przez dłużnika czy też przez poręczyciela (będącego tzw. współdłużnikiem solidarnym).

Poręczenie może dotyczyć długu istniejącego w momencie podpisania umowy oraz długu przyszłego.

O tym w jaki sposób i w jakim zakresie odpowiada poręczyciel decyduje umowa poręczenia. Ważne jest jednak, że zobowiązanie poręczyciela nie może wykroczyć poza zakres głównego zobowiązania dłużnika.

Dobrowolne poddanie się egzekucji przez dłużnika

To ciekawy sposób zabezpieczenia wierzytelności. Polega na tym, że dłużnik w formie aktu notarialnego składa oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Jest to sposób na uzyskanie tytułu egzekucyjnego bez konieczności prowadzenia sporu sądowego.

Jeśli dłużnik nie ureguluje zobowiązania dobrowolnie, akt notarialny zastępuje wyrok sądu. Po nadaniu po klauzuli wykonalności od razu możliwe jest przekazanie sprawy komornikowi.

Art. 777 § 1 pkt 5 kodeksu postępowania cywilnego [Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296], stanowi, że oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji przez dłużnika powinno zawierać:

• Oznaczenie stron - dłużnika i wierzyciela;
• Oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji;
• Określenie świadczenia dłużnika - do wysokości w akcie określonej wprost lub ewentualnie oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej;
• Określenie zdarzenia, od którego zależy wykonanie obowiązku;
• Wskazanie terminu, w którym wierzyciel ma prawo wystąpienia o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu.

Zabezpieczenie wierzytelności przy pomocy weksla lub weksla in blanco

Pojęcie weksla jest Ci już na pewno znane. Weksel to rodzaj papieru wartościowego, w którym jedna ze stron zobowiązuje się do bezwarunkowej zapłaty drugiej stronie określonej sumy wekslowej w wyznaczonym terminie. Wierzyciela wekslowego nazywamy remitentem, natomiast wystawca weksla - to trasant. Często, choć nie zawsze, trasant jest równocześnie zobowiązany do zapłaty.

Zgodnie z art. 101 ustawy Prawo wekslowe [Dz.U. 1936 nr 37 poz. 282], weksel musi zawierać:

• Nazwę „weksel”w samym tekście dokumentu i w języku, w jakim go wystawiono;
• Bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
• Wskazanie terminu i miejsca płatności;
• Nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie należy dokonać zapłaty;
• Datę i miejsce wystawienia weksla;
• Podpis wystawcy weksla;

Osobną postacią weksla jest tzw. weksel in blanco.

Weksel in blaco wystawia się, gdy strony, zwierające umowę chcą zabezpieczyć ewentualne roszczenia, a nie znają jeszcze ich wysokości ani terminów płatności.

Warto również wspomnieć o poręczeniu wekslowym, znanym również jako aval. Polega ono na tm, że osoba trzecia lub osoba już podpisana na wekslu, zobowiązuje się do zapłaty w sytuacji, gdyby osoba, za którą poręcza nie zapłaciła. Poręczenie może dotyczyć całości sumy wekslowej, jak i wyłącznie jej części. Poręczyciel musi złożyć swój podpis na wekslu lub na jego przedłużku, tuż przed słowem „poręczam” lub bliskoznacznym.

Poręczenie wekslowe ma charakter nieodwołalny!

Gwarancje bankowe lub ubezpieczeniowe, a zabezpieczenie wierzytelności

Istotą umowy gwarancji bankowej jest to, że bank (gwarant) zobowiązuje się do zapłaty określonej sumy pieniędzy wierzycielowi (beneficjentowi gwarancji), w przypadku gdy dłużnik (zleceniodawca) jej nie ureguluje. Oprócz braku zapłaty w umowie mogą być określone również inne przesłanki, wywołujące odpowiedzialność gwaranta.

W przypadku gwarancji ubezpieczeniowej jest podobnie. Zakład ubezpieczeniowy (gwarant) pisemnie zobowiązuje się do zapłaty na rzecz beneficjenta (gwarantariusza) określonej sumy pieniężnej, jeśli wystąpi określone w umowie zdarzenie losowe.

Gwaranci, czyli instytucje bankowe lub ubezpieczeniowe, często oferują gwarancje dobrane do potrzeb przedsiębiorców. Mogą to być np. gwarancje przetargowe, które zastępują wadium w gotówce, gwarancje zwrotu zaliczki, gwarancje płatności czy też gwarancje dobrego wykonania kontraktu, zastępujące kaucje.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie - na czym polega?

Przewłaszczenie na zabezpieczenie to pojęcie, które początkowo może brzmieć obco. W praktyce oznacza jednak po prostu umowę, w której dłużnik przenosi na wierzyciela własność określonej rzeczy (np. auta) do czasu uregulowania zobowiązania. Umowa taka dla celów dowodowych wymaga jedynie zwykłej formy pisemnej.

Do czasu spłaty długu, to wierzyciel jest właścicielem przewłaszczonej rzeczy. Jeśli dłużnik spłaci należność w terminie, prawo własności rzeczy do niego wróci.

W praktyce często zdarza się, że wierzyciel, kierując się zaufaniem do dłużnika pozostawia rzecz w jego posiadaniu. Nie jest więc konieczne fizyczne przekazanie przedmiotu w ręce wierzyciela.

Hipoteka jako sposób zabezpieczenia wierzytelności

Pojęcie hipoteki być może jest Ci już znajome. Jest to jedno z tzw. ograniczonych praw rzeczowych.

Hipotekę ustanawia się na nieruchomościach, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu oraz użytkowaniu wieczystym. Wierzyciel, który zabezpieczył swoją wierzytelność przy pomocy hipoteki może żądać egzekucji z przedmiotu hipoteki i w ten sposób odzyskać swoje pieniądze.

Hipoteka obciąża nieruchomość - nie ma tutaj znaczenia czy jej właścicielem jest dłużnik czy ktoś inny. Wierzyciel hipoteczny może więc domagać się spłaty długu od każdego właściciela obciążonej nieruchomości. Co więcej, ma pierwszeństwo przed innymi wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Umowa hipoteki musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego, a dla jej skutecznego powstania konieczny jest wpis do księgi wieczystej.

Zabezpieczenie wierzytelności przy pomocy zastawu i zastawu rejestrowego

O zastawie również mogłeś już słyszeć. Wiedz również, że jest to dobry sposób zabezpieczenia wierzytelności. Działa na zasadach bardzo podobnych do opisywanej powyżej hipoteki.

Realizacja prawa zastawu w praktyce polega na tym, że wierzyciel, który zadbał o skuteczne zabezpieczenie swojej wierzytelności zastawem na rzeczy, może domagać się zaspokojenia z tej rzeczy. Podobnie jak w przypadku hipoteki nie ma tu znaczenia kto aktualnie jest właścicielem rzeczy.

Zastaw powstaje na podstawie umowy pomiędzy właścicielem rzeczy (dłużnikiem) i wierzycielem. Ponadto, konieczne jest wydanie rzeczy wierzycielowi lub ewentualnie osobie trzeciej, wyznaczonej przez strony. Przedmiot zastawu nie może więc pozostać w rękach dłużnika (w przeciwieństwie do np. przewłaszczenia na zabezpieczenie).

Warto również o wspomnieć o specjalnym rodzaju zastawów, tj. zastawie rejestrowym. Oprócz zawarcia umowy o ustanowienie zastawu w formie pisemnej pod rygorem nieważności (w przeciwieństwie do zastawu zwykłego), konieczny jest w tym przypadku stosowny wpis do rejestru zastawów. Prowadzą go sądy rejonowe, a sądem miejscowo właściwym dla dokonania wpisu jest sąd, w którego okręgu zamieszkuje lub ma siedzibę dłużnik.

Warto wiedzieć, że w przypadku zastawu rejestrowego istnieje możliwość pozostawienia przedmiotu zastawu w rękach dłużnika.

Przykład:
Pan Józef jest dłużnikiem Pana Marka. Dług wynosi 20 000 zł i został zabezpieczony przy pomocy zastawu zwykłego. Zastaw skutecznie ustanowiono na rzeczy ruchomej w postaci samochodu Pana Józefa marki Audi o wartości 21 000 zł. Zgodnie z zasadą, że przedmiot zastawu nie może pozostać w rękach dłużnika, auto trafiło do Pana Marka. Pan Józef, wiedząc, że nie będzie w stanie spłacić należności, przeniósł prawo własności samochodu na narzeczoną swojego syna, Annę. W takiej sytuacji dług jest jednak nadal w pełni możliwy do wyegzekwowania. Pan Marek wciąż ma prawo do żądania zaspokojenia z przedmiotu zastawu, należącego już do Pani Anny - mimo, że nie była ona stroną umowy, z której wynika zabezpieczona wierzytelność. Aby rozpocząć egzekucję z przedmiotu zastawu, konieczne jednak będzie uprzednie uzyskanie wyroku sądowego, a następnie przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego.

Analogiczna sytuacja w przypadku zastawu rejestrowego: Gdyby Pan Józef i Pan Marek zdecydowali się zabezpieczyć wierzytelność przy pomocy zastawu rejestrowego, samochód mógłby pozostać w rękach Pana Marka. Umowa musiałaby jednak zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Dodatkowo, właściwy sąd rejonowy musiałby dokonać stosownego wpisu do rejestru zastawów. Strony mogłyby jednak w umowie zastawu rejestrowego ustalić, że wierzyciel w razie braku uregulowania zobowiązania przejmie na własność przedmiot zastawu rejestrowego lub go sprzeda (zamiast wszczynania sądowego postępowania egzekucyjnego).

Skuteczna i szybka windykacja przy pomocy systemu Vindicat.pl - gdy zabezpieczenie wierzytelności to za mało

Prawdą jest, że z metod zabezpieczenia wierzytelności zwykle korzystają instytucje finansowe, udzielające przedsiębiorcom szeroko rozumianego finansowania. Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorcy w stosunkach między sobą nie mogą zadbać o zabezpieczenie zapłaty długu. W czasach, w których uzyskanie terminowej zapłaty jest coraz trudniejsze, taka możliwość nabiera wyjątkowego znaczenia.

W niektórych sytuacjach, nawet pomimo zastosowania odpowiednich zabezpieczeń, windykacja staje się jednak niezbędna. Z pomocą przychodzi kompleksowy i przygotowany przez profesjonalistów system do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl.

System do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl to wsparcie na każdym etapie odzyskiwania pieniędzy przez małe i średnie firmy - od działań prewencyjnych (monitoring należności) aż po ewentualne postępowanie egzekucyjne.

Vindicat.pl zapewnia możliwość kontrolowania firmowych należności (dowiedz się więcej o monitoringu płatności) i prowadzenia windykacji przy pomocy jednego systemu. Oferuje również przedsiębiorcom dostęp do niezbędnych dokumentów i pism windykacyjnych.

Z systemu Vindicat.pl możesz ciągu kilku sekund wygenerować m.in. profesjonalne wezwanie do zapłaty, pozew o zapłatę należności, e-pozew czy wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego Wszystkie te dokumenty są spersonalizowane i gotowe do użycia.

System do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl oferuje także dostęp do wielu przydatnych narzędzi windykacyjnych. Przedsiębiorcy, zarejestrowani w systemie mogą m.in. negocjować z dłużnikiem online, wygenerować wniosek o ustalenie jego danych czy wystawić wierzytelność na popularnej giełdzie długów. W zależności od wybranej oferty, otrzymują także dostęp do BIG Info Monitor.

System do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl to skuteczne i proste w obsłudze narzędzie, ułatwiające odzyskiwanie należności małym i średnim firmom. Aż 93% spraw, prowadzonych przy pomocy systemu kończy się na najkorzystniejszym dla stron etapie polubownym.

Jak odzyskiwać należności? Działaj na czas!

W przypadku zabezpieczenia wierzytelności, kluczowy jest odpowiedni moment. Wierzyciel powinien pomyśleć o możliwości zabezpieczenia wierzytelności już na etapie podpisywania umowy. Czas odgrywa kluczową rolę również w windykacji - czym szybciej rozpoczniesz proces odzyskiwania pieniędzy, tym większe szanse na sukces. Nie bez znaczeni są również działania prewencyjne, takie jak m.in. monitoring płatności.

Proces windykacji może wydawać się skomplikowany, dlatego warto skorzystać z kompleksowego i profesjonalnego wsparcia. Zapewnia je system do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl. Zarejestruj się już dziś i poznaj wszystkie możliwości, które system może zaoferować Twojej firmie.

FAQ: