Co zrobić, gdy dłużnik pozbywa się swojego majątku?

W trakcie trwania postępowania sądowego dłużnicy często podejmują działania, które mają na celu ukrycie posiadanego majątku. Najczęściej sprzedają go po zaniżonej cenie lub przekazują w darowiźnie bliskim lub rodzinie. Są przekonani, że w ten sposób staną się niewypłacalni. Co zrobić, jeżeli masz podejrzenie, że Twój dłużnik stosuje takie praktyki? W jaki sposób sprawić, aby dłużnik oddał Twoje pieniądze i nie uchylił się przed odpowiedzialnością? Jak zapobiegać takim sytuacjom? Tego wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu.

Dłużnik próbuje ukryć swój majątek - co zrobić?

Tak jak już mówiliśmy, nieuczciwi dłużnicy chcą być bardzo sprytni i przepisują majątek na swoją rodzinę lub najbliższych przyjaciół tylko po to, żeby schować go przed wierzycielem i komornikiem. Myślą, że dzięki takim zabiegom staną się niewypłacalni i nie będą musieli zwracać dłużnych pieniędzy. Na szczęście przepisy prawa przewidziały taką sytuację. Instytucja skargi pauliańskiej, która chroni w takich przypadkach wierzycieli, ma bardzo długą tradycję - wywodzi się już z czasów starożytnych, a konkretnie z prawa rzymskiego . Jeżeli Twój dłużnik celowo pomniejsza swój majątek, aby nie oddać Ci pieniędzy to powinieneś skorzystać właśnie z instytucji skargi pauliańskiej. Co to jest skarga pauliańska? Jakie skutki związane są z uznaniem skargi za zasadną? Dowiesz się z kolejnego punktu.

Co to jest skarga pauliańska?

Skarga pauliańska, tak jak już mówiliśmy, jest instytucją prawną, która w ściśle określonych przypadkach zapewni Ci ochronę przed nieuczciwym dłużnikiem i pomoże Ci odzyskać pieniądze.
Skarga pauliańska została uregulowana prawnie w artykułach 572 - 534 kodeksu cywilnego [Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93]. Jej istotą jest możliwość dochodzenia przez Ciebie swoich roszczeń pomimo czynności prawnych, które podjął dłużnik i które doprowadziły do jego niewypłacalności. Sprowadza się do tego, że zaskarżasz czynność, którą wykonał dłużnik wraz z osobą trzecią, po to, aby wpaść w niewypłacalność i ukryć swój majątek. Skutkiem uzyskania pozytywnego rozpatrzenia przez sąd skargi pauliańskiej będzie uznanie czynności prawnej pomiędzy dłużnikiem, a osobą trzecią za ważną, ale bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, który tę czynności zaskarżył. Czynność ta będzie skuteczna jednak pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią i pomiędzy dłużnikiem a innymi osobami, u których się zadłużył. Najlepiej będzie zrozumieć to na przykładzie:

Przykład:
Pan Krystian jest dłużny Pani Annie 20 000 zł z tytułu niezapłaconej faktury za sprzedane mu towary. Ponadto Pan Krystian jest dłużny Panu Andrzejowi 10 000 zł z tytułu zaległych czynszów za wynajem hali produkcyjnej. Nasz dłużniki, Pan Krystian, posiada maszyny produkcyjne o wartości 30 000 zł. Aby spłacić swoje długi musiałby sprzedać te maszyny. Wpadł jednak na inny pomysł - postanowił przekazać je w formie darowizny swojej szwagierce, Pani Jolancie, która również prowadzi działalność gospodarczą. Oczywiście między sobą dogadali się, że Pan Krystian dalej będzie mógł korzystać z tych maszyn. Pani Anna dowiedziała się o tej sytuacji i postanowiła skorzystać ze skargi pauliańskiej. Wygrała sprawę w sądzie - wobec niej czynność, której dokonali Pan Krystian ze szwagierką, jest bezskuteczna, czyli może zaspokoić swoją wierzytelność z maszyn przekazanych w darowiźnie Pani Jolancie. Niemniej jednak czynność ta nadal jest ważna i skuteczna pomiędzy Panem Krystianem a jego szwagierką, czyli maszyny te, zgodnie z zawartą pomiędzy nimi umową darowizny, należą do Pani Jolanty. Wobec Pana Andrzeja Pan Krystian po pozbyciu się swoich maszyn produkcyjnych jest niewypłacalny. Jeżeli Pan Andrzej chce odzyskać swoje pieniądze, to również powinien skorzystać z instytucji skargi pauliańskiej.

Kiedy możliwe jest skorzystanie ze skargi pauliańskiej?

Aby móc wnieść skargę pauliańską, muszą być spełnione wszystkie trzy warunki:

1. dłużnik i osoba trzecia dokonali czynności prawnej, w wyniku której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, natomiast dłużnik stał się niewypłacalny lub mniej wypłacalny, (do takich sytuacji zalicza się także zaniechanie dokonania czynności prawnej, w wyniku której majątek dłużnika uległby zwiększeniu lub zapobiegał jego zmniejszeniu) - mówiąc inaczej, dłużnik wspólnie z osobami trzecimi próbuje wykręcić się od spłaty długu przez działania, które zmniejszą posiadany przez niego majątek;
2. dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela - mówiąc inaczej, dłużnik ma działać z pełną premedytacją;
3. osoba trzecia wiedziała lub miała możliwość dowiedzenia się, że jej działanie przynosi krzywdę wierzycielowi - osoba, która wchodzi z dłużnikiem w określone umowy również ma działać z premedytacją, lub przynajmniej musi mieć możliwość dowiedzieć się, w jakim celu podpisuje umowę z dłużnikiem. Istnieje jednak wyjątek od tej reguły: jeżeli osoba trzecia uzyskała jakąś korzyść majątkową bezpłatnie, będziesz mógł domagać się uznania tej czynności za bezskuteczną nawet jeżeli ta osoba trzecia nie wiedziała i nie mogła się dowiedzieć, że Twój dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia Twoich praw.

Na przykład:
Pan Norbert posiada wobec Pana Stanisława dług w wysokości 30 000 zł, ale posiada maszynę produkcyjną o wartości 40 000 zł.

W celu uniknięcia spłaty długu:

• może sprzedać swoją maszynę produkcyjną po zaniżonej cenie swojemu sąsiadowi, który również prowadzi działalność gospodarczą
• może przekazać tę maszynę w formie darowizny swojemu szwagrowi
• może celowo nie przyjąć pieniędzy, które dostał w spadku po swoim ojcu

Wszystkie te czynności kwalifikują się pod skorzystanie przez Pana Stanisława z instytucji skargi pauliańskiej.

Mówiąc inaczej, aby móc skorzystać ze skargi pauliańskiej dłużnik musiał dokonać czynności prawnej, wiedząc, że w ten sposób krzywdzi wierzyciela. Natomiast osoba trzecia, która odniosła korzyść, musiała mieć świadomość, że krzywdzi wierzyciela, ewentualnie mogła łatwo taką informację uzyskać. Dlatego właśnie najlepszym dowodem takiego działania jest przepisanie przez dłużnika części swojego majątku na swoją rodzinę lub zaufanych kontrahentów. Osoby z najbliższego kręgu dłużnika na pewno wiedziały lub mogły z łatwością dowiedzieć się o jego zadłużeniu. Dlatego też w prawie zostało przyjętych kilka domniemań związanych ze skargą pauliańską:

• jeżeli korzyść od dłużnika uzyskały osoby będące z nim w bliskim stosunku prywatnym, np. wujek, szwagierka, przyjaciel, narzeczony, wówczas sąd domniemywa, że osoby te wiedziały, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli
• jeżeli korzyść od dłużnika uzyskał przedsiębiorca, który pozostaje z dłużnikiem w stałych stosunkach biznesowych, wówczas sąd również domniemywa, że firma ta wiedziała o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia swoich wierzycieli
• jeżeli dłużnik dokona darowizny w stanie niewypłacalności lub ta darowizna doprowadzi finalnie do stanu jego niewypłacalności, wtedy sąd domniemywa, że dłużnik działał z premedytacją, czyli ze świadomością pokrzywdzenia swoich wierzycieli

Jak sformułować pozew w sprawie skargi pauliańskiej?

Pozew należy skierować do sądu właściwego dla adresu pozwanego, którym, co ważne, nie jest dłużnik ale osoba trzecia. Pozew powinien określać wartość wierzytelności oraz opisywać żądanie. Wierzyciel powinien domagać się, by sąd uznał określoną czynność (np. kupno majątku dłużnika przez osobę trzecią lub przyjęcie przez nią darowizny) za bezskuteczną. Co ważne, ciężar udowodnienia tego, że dłużnik zadziałał na Twoją niekorzyść wyzbywając się swojego majątku spoczywa na Tobie. Na szczęście, tak jak już wspomnieliśmy, sąd przyjmuje szereg domniemywań, dzięki czemu będzie Ci łatwiej udowodnić swoje racje.

W pozwie warto wnioskować o udzielenie zabezpieczenia np. w postaci zakazu sprzedaży danej rzeczy. Jeżeli pozew dotyczy nieruchomości, należy złożyć wniosek o wpis w księdze wieczystej dotyczący zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Co ważne, skardze pauliańskiej podlega jedynie czynność lub zaniechanie czynności, które już zostało dokonane. Nie możesz zaskarżyć jedynie samych zamiarów dłużnika do uniknięcia długu, nawet jeżeli Ci o nich wiadomo.

Może zdarzyć się, że osoba trzecia przekaże majątek dłużnika kolejnej osobie. Pozew należy wtedy skierować przeciwko tej osobie tylko wtedy, gdy weszła w posiadanie majątku nieodpłatnie lub wiedziała o okolicznościach sprawy.

Uzyskałem wyrok. Co dalej?

Jeżeli sąd wyda wyrok na Twoją korzyść, to wyrok taki daje prawo do egzekucji swojej wierzytelności z majątku osoby trzeciej, którą uzyskała w wyniku umowy z dłużnikiem. Wyrok wynikający ze skargi pauliańskiej nie podlega jednak bezpośredniej egzekucji.

Dlatego, aby przystąpić do postępowania egzekucyjnego należy złożyć dwa wnioski:

1. wniosek o stwierdzenie prawomocności wyroku ze skargi pauliańskiej,
2. wniosek egzekucyjny (przeciwko dłużnikowi, a nie osobie trzeciej), aby go złożyć należy posiadać tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko dłużnikowi.

Postępowanie wynikające ze złożenia skargi pauliańskiej wydaje się skomplikowane, ale trzeba pamiętać, że jest to skuteczna metoda na wyegzekwowanie długu, w sytuacji kiedy dłużnik stara się ukryć swój majątek lub się go pozbyć.

Już dziś zarejestruj się i odzyskaj pieniądze od Twojego kontrahenta!
Zacznij już dziś »