Wygaśnięcie czy przedawnienie długu - skutki prawne i podatkowe

Wygaśnięcie zobowiązania bardzo często mylone jest z jego przedawnieniem. Są to dwie konstrukcje, które mogą wzbudzać wzajemne skojarzenia... ale nie należy ich utożsamiać. Warto znać różnice między nimi. Jeśli jesteś aktywnie działającym przedsiębiorcą, pewnie miewasz problemy z nierzetelnymi kontrahentami. Różnice między zobowiązaniem wygasłym, a przedawnionym, mogą mieć realny wpływ na Twoją sytuację. Ten artykuł wyjaśni Ci dlaczego.

Przedawnienie zobowiązania i jego skutki prawne

Przedawnienie zobowiązania oznacza, że wierzyciel ma ograniczone możliwości dochodzenia roszczenia przed sądem. Po upływie terminu przedawnienia, dłużnik może ponieść, że minął odpowiedni, określony w ustawie czas i zobowiązanie jest przedawnione. Tym samym, dłużnik uwolni się od odpowiedzialności za dług.

Przedawnienie zobowiązania nie oznacza jednak, że zobowiązanie przestaje istnieć. Zobowiązanie przekształca się w tzw. zobowiązanie niezupełne (naturalne). Oznacza, że chociaż zobowiązanie nadal istnieje, wierzyciel nie może dochodzić jego przymusowej realizacji.

Zobowiązanie przedawnia się po upływie określonych w ustawie terminów. Przez wiele lat podstawowy termin przedawnienia roszczeń cywilno-prawnych wynosił 10 lat. Od 9 lipca 2018 r. jest to 6 lat.Roszczenia o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się bez zmian po upływie 3 lat. Przepisy szczególne przewidują jednak również inne terminy przedawnienia:

• 3 - letni termin przedawnienia roszczeń z tytułu umowy kredytu czy pożyczki.
• 2 - letni termin przedawnienia dla roszczeń z tytułu umowy sprzedaży dokonanej przez przedsiębiorcę, umowy o dzieło, umowy zlecenia czy o świadczenie usług telekomunikacyjnych.
• Roczny termin przedawnienia dla roszczeń z tytułu umowy spedycji, umowy przewozu czy umowy zastawu.
• 6 miesięcy dla roszczeń przysługujących przewoźnikowi względem innych przewoźników, uczestniczących w przewozie oraz dla roszczeń pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki.

Nowelizacja z 2018 r. wprowadziła też istotne zmiany dotyczące końca terminu przedawnienia. Od 9 lipca br. przypada on na ostatni dzień roku kalendarzowego - chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Warto podkreślić, że dłużnik może - ale nie musi - powoływać się na zarzut przedawnienia. Dłużnik jak najbardziej może uregulować przedawnione zobowiązanie, bo np. zależy mu na dalszej współpracy z wierzycielem. Czasami brak dochodzenia przez wierzyciela spłaty zobowiązania - nawet przez wiele lat - jest specyficzną formą finansowania dłużnika przez powiązaną firmę.

Przedawnienie zobowiązania - skutki podatkowe

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych [Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86] stanowi, że wartość przedawnionych zobowiązań jest opodatkowanym przychodem dłużnika. Chociaż zagadnienie to przez wiele lat budziło spory w orzecznictwie, aktualnie przyjmuje się, że jeśli dłużnik, będący przedsiębiorcą, nie uregulował wobec Twojej firmy jakiejś płatności - będzie musiał zapłacić od niej podatek.

Sytuacja przedstawia się podobnie w przypadku osób fizycznych. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych [Dz. U. 1991 Nr 80 poz. 350] przychód stanowi m.in. wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek.

Dla powstania przychodu po stronie dłużnika nie ma znaczenia czy dłużnik podniesie zarzut przedawnienia czy nie.

Przychód dłużnik musi wykazać z chwilą upływu okresu przedawnienia danego zobowiązania.

Przykład:
Pan Daniel prowadzi firmę transportową „XYZ”. Od wielu lat współpracuje z firmą „ABC”, która również świadczy usługi transportowe. We wrześniu 2014 r. firma „ABC” zniszczyła towary o wartości 5 000 zł, które przewoziła na zlecenie firmy Pana Daniela. W związku z tym, Pan Daniel wystąpił z roszczeniem o zapłatę odszkodowania za zniszczone towary. Firma „XYZ” nie zapłaciła odszkodowania, mimo upływu terminu płatności. We wrześniu 2017 r. upłynął termin przedawnienia. W związku z tym, firma „XYZ”, jako dłużnik, musiała opodatkować jako przychód wartość przedawnionego zobowiązania.

Przerwanie biegu przedawnienia długu

Przerwanie biegu przedawnienia oznacza, że termin przedawnienia zaczyna biec od nowa. Przerwanie biegu przedawnienia powodują m.in.:

• Wezwanie do ugody
• Wytoczenie powództwa
• Rozpoczęcie egzekucji
• Uznanie długu przez dłużnika (zachowanie, które potwierdza, że dłużnik wie o istnieniu zadłużenia).

Okres przedawnienia nie biegnie w trakcie trwania postępowania sądowego i egzekucyjnego - aż do prawomocnego zakończenia sprawy.

Wygaśnięcie zobowiązania i jego skutki prawne

Do wygaśnięcia zobowiązania dochodzi zazwyczaj wskutek spełnienia zobowiązania, jednak - niekoniecznie. Zobowiązanie może również wygasnąć wskutek innych przyczyn. Te przyczyny mogą mieć związek z zaspokojeniem wierzyciela w inny sposób niż poprzez spełnienia świadczenia. Zobowiązanie może również wygasnąć bez zaspokojenia wierzyciela.

Co powoduje wygaśnięcie zobowiązania w związku z zaspokojeniem interesu wierzyciela? Przykłady:

• Świadczenie w miejsce wykonania - gdy dłużnik zamiast pierwotnego zobowiązania, wypełnia inne w jego miejsce.
• Potrącenie - jeśli dłużnik i wierzyciel są względem siebie równocześnie dłużnikami i wierzycielami, mogą umorzyć swoje wierzytelności do wysokości tej niższej.
• Odnowienie - jest to umowa, w której dłużnik zobowiązuje się spełnić inne świadczenie, w celu umorzenia dotychczasowego. Może również spełnić to samo świadczenie ale na innej podstawie prawnej. Będzie tak, gdy np. wierzyciel w zamian za określone świadczenie pieniężne, obejmie udziały w firmie.
• Złożenie do depozytu sądowego.

Co powoduje wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia interesu wierzyciela? Przykłady:

• Zwolnienie dłużnika z długu.
• Rozwiązanie umowy przez strony.
• Rozwiązanie umowy przez sąd z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków.
• Niemożliwość świadczenia ze względu na okoliczności, za które dłużnik nie odpowiada.
• Upływ czasu, jeśli ustawa wiąże z nim skutek w postaci wygaśnięcia zobowiązania.
• Śmierć jednej ze stron, gdy zobowiązanie ma charakter ściśle osobisty.
• Zaistnienie zdarzenia objętego warunkiem rozwiązującym lub nadejście terminu.

Zobowiązanie może wygasnąć również wskutek orzeczenia sądu rozwiązania umowy przez sąd, zgodnie z art. 357¹ Kodeksu Cywilnego [Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93].

Wygaśnięcie zobowiązania, wskutek którejkolwiek z wymienionych przyczyn, powoduje, że zobowiązanie przestaje istnieć. Pamiętaj, że przedawnienie długu nie oznacza jego wygaśnięcia!

Wygaśnięcie, a przedawnienie zobowiązania - podstawowe różnice

Różnice są istotne - zdecydowanie nie należy utożsamiać przedawnienia z wygaśnięciem zobowiązania. Wielokrotnie podkreślały to również sądy. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 17 marca 2011 r. [sygn. akt ACa 566/10] wyraźnie wskazał, że „przedawnienie na gruncie Kodeksu cywilnego nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania.” Sąd podkreślił, że zobowiązanie do spełnienia świadczenia, nawet, jeśli termin przedawnienia upłynie, nadal istnieje na gruncie stosunku obligacyjnego pomiędzy dłużnikiem, a wierzycielem. Zamienia się ono jednak w tzw. zobowiązanie niezupełne. Roszczenie nadal istnieje, ale wierzyciel traci możliwość dochodzenia jego przymusowej realizacji. Wynika to z faktu, że w wyniku upływu terminu przedawnienia, dłużnik dostaje uprawnienie do zwolnienia się od spełnienia świadczenia. Może skorzystać z zarzutu przedawnienia, czyli zniweczyć uprawnienie wierzyciela.

Przykład:
Pan Darek, właściciel firmy budowlanej, był dłużnikiem Pana Krzysztofa, właściciela firmy transportowej. Dług wynosił 15 000 zł i termin jego płatności przypadał na 20.07.2018 r. Pan Dariusz uregulował należność w terminie. Zobowiązanie wygasło. Gdyby Pan Dariusz nie uregulował zobowiązania w terminie, przedawniłoby się po 3 latach, liczonych od 21.07.2018 r. Wówczas zobowiązanie nie przestałoby istnieć. Pan Darek mógłby jednak uchylić się od przymusowej realizacji roszczenia, podnosząc przed sądem zarzut przedawnienia.

Nie pozwól, aby Twoje roszczenie się przedawniło - windykuj skutecznie!

Problem z nierzetelnymi kontrahentami ma ponad 80% polskich przedsiębiorców. Nie pozwól swojej firmie na straty - jeśli Twoje roszczenia ulegną przedawnieniu, wyegzekwowanie ich będzie znacznie trudniejsze.

System do monitoringu wierzytelności i samodzielnej windykacji online Vindicat.pl to narzędzie stworzone w odpowiedzi na potrzeby małych i średnich przedsiębiorców. Pozwala zachować pełną kontrolę nad firmowymi należnościami. Kompleksowo prowadzi również przedsiębiorców przez cały proces windykacji.

Oferowana przez system Vindicat.pl usługa monitoringu wierzytelności pozwala zachować kontrolę nad wystawianymi przez firmę fakturami. Jeśli Twoja firma wystawia ich bardzo dużo lub terminy płatności są odroczone - narzędzie do monitoringu wierzytelności może być dla Ciebie bardzo przydatne. Monitoring należności to pierwszy krok do zapobiegania poważnym problemom finansowym.

Aplikacja Vindicat.pl to również pomoc na każdym etapie windykacji. Już na etapie polubownym, umożliwia wygenerowanie gotowych do użycia i spersonalizowanych wezwań do zapłaty. Na kolejnych etapach, przedsiębiorcy przy pomocy kilku kliknięć, mogą wygenerować m.in. pozwy, e-pozwy oraz wszelkie wnioski niezbędne w postępowaniu egzekucyjnym. System prowadzi użytkowników przez każdy z tych etapów, podpowiadając kolejne kroki.

System do monitoringu wierzytelności i samodzielnej windykacji online Vindicat.pl umożliwia również wystawienie wierzytelności na giełdzie długów. Wierzycielom, którym zależy na ugodowym rozwiązaniu sprawy, umożliwia również prowadzenie negocjacji z dłużnikiem online.

System do monitoringu należności i samodzielnej windykacji online Vindicat.pl to duże ułatwienie w prowadzeniu skutecznych działań windykacyjnych w małych i średnich firmach. Prowadzi przedsiębiorców bezpiecznie przez całą windykację, podpowiada kolejne czynności i przypomina o terminach.

Warto zoptymalizować i uprościć działania windykacyjne w firmie. System Vindicat.pl wychodzi Ci na przeciw.

Monitoruj należności i rozpoczynaj windykację odpowiednio wcześnie - to klucz do sukcesu

Upływ terminu przedawnienia został wskutek ostatniej nowelizacji Kodeksu Cywilnego skrócony o 4 lata. Nadal jest długi, ale mimo wszystko... lepiej trzymać rękę na pulsie. Pomoże Ci w tym system do monitoringu należności i samodzielnej windykacji Vindicat.pl. Zachowaj kontrolę nad wszystkimi wystawianymi fakturami VAT, a w razie potrzeby - odpowiednio szybko rozpoczynaj windykację. W kwestii odzyskiwania pieniędzy upływ czasu działa zdecydowanie na Twoją niekorzyść. Nie zwlekaj, załóż konto i wybierz najlepszą ofertę dla Twojej firmy już dziś.

FAQ: