Jak działa skarga pauliańska?

Częstym sposobem na unikanie przez nierzetelnych dłużników zapłaty zaległych zobowiązań jest pozorne wyzbywanie się majątku przez dłużnika. Chodzi tu o potocznie zwane „przepisywanie” wartościowych składników majątku (np. nieruchomości) na żonę, dzieci, rodzeństwo itp.
To „przepisywanie” jest z reguły fikcyjne i jego jedynym celem jest uniknięcie ryzyka skierowania przez wierzyciela egzekucji komorniczej do określonych składników majątku dłużnika. Właśnie w takich sytuacjach z pomocą przychodzi skarga pauliańska. Skarga pauliańska zapewnia ona ochronę wierzycielowi przed takimi nielojalnymi zachowaniami dłużnika.

Skarga pauliańska - aby z niej skorzystać trzeba pójść do sądu

Skarga pauliańska jest rodzajem powództwa, które składa się w sądzie. Oznacza to, że skorzystanie z tej instytucji prawnej będzie się zawsze wiązało z koniecznością złożenia sprawy w sądzie. Może to odstraszać na pierwszy rzut oka, jednak warto skorzystać z pomocy profesjonalistów i złożyć takie powództwo. Jeżeli widzimy, że nasz nierzetelny dłużnik właśnie usiłuje rozdysponować swój majątek np. pomiędzy osoby najbliższe, żeby uniemożliwić nam egzekucję komorniczą. W takiej sytuacji, skarga pauliańska to nasz jedyny ratunek, który pomoże nam odzyskać dawno należne środki pieniężne.

Skarga pauliańska - co daje jej uwzględnienie przez sąd?

Teraz wyjaśnimy, dlaczego tak gorąco zachęcamy do składania skarg pauliańskich.

Otóż celem tej instytucji prawnej jest uznanie przez sąd określonej czynności prawnej dłużnika (w większości przypadków - zawartej przez niego umowy, na mocy której przekazuje swój majątek osobom trzecim) za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Pozytywny wyrok w sprawie, w której zgłoszoną skargę pauliańską zapewnia wierzycielowi możliwość prowadzenia egzekucji komorniczej z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika (np. w wyniku przepisania domu na żonę lub dziecko) albo do niego nie weszły (np. poprzez odrzucenie spadku i umożliwienie wzbogacenia się innym osobom, zwykle dzieciom, czy poprzez udzielenie komuś pożyczki i niedomaganie się jej zwrotu).

Przykład:
Jan pożycza od Karola 200 tysięcy złotych na podstawie umowy pożyczki. Karol godzi się na zawarcie tej umowy, ponieważ wie, że Jan jest właścicielem nieruchomości wartej około 1 milion złotych i w razie braku możliwości spłaty zobowiązania z bieżących przychodów, zawsze będzie mógł sprzedać posiadaną przez siebie nieruchomość i w ten sposób spłacić dług. Ewentualnie, jeśli Jan nie będzie chciał dobrowolnie sprzedać nieruchomości, to Karol wie, że zawsze może skierować do niej egzekucję komorniczą i w ten sposób odzyskać swoje pieniądze ze wsparciem aparatu państwowego (czyli sądu i komornika).

Kiedy przychodzi termin do spłaty pożyczki Jan oświadcza Karolowi, że nie ma pieniędzy, ponieważ stracił pracę, a także, że nie jest już właścicielem nieruchomości, bo dał ją w ramach umowy darowizny swojemu bratu Piotrowi. W ten sposób Jan próbuje przekonać Karola, że nie ma żadnego majątku, z którego ten mógłby się zaspokoić w ramach egzekucji komorniczej.

W takiej sytuacji Karol idzie po poradę do prawnika. Ten informuje go o możliwości złożenia skargi pauliańskiej przeciwko Piotrowi. W ramach tej skargi Karol będzie domagał się uznania umowy darowizny zawartej pomiędzy Janem i jego bratem Piotrem za bezskuteczną wobec siebie. Dzięki temu, jeśli sąd uwzględni skargę pauliańską złożoną przez Karola, to będzie on mógł skierować egzekucję komorniczą do nieruchomości, którą zadłużony Jan przekazał w darowiźnie bratu Piotrowi, a postępowanie egzekucyjne będzie toczyć się tak, jak gdyby umowy darowizny nigdy nie było. Jednocześnie ta umowa będzie w pełni skuteczna wobec wszystkich innych osób. Czyli umowa pomiędzy Piotrem i Janem skutecznie przeniosła własność nieruchomości na Piotra, tyle, że Karol dzięki uwzględnieniu złożonej przez niego skargi pauliańskiej będzie mógł z niej zaspokoić swoje roszczenie mimo, że nieruchomość ta nie jest już własnością dłużnika Jana.

Komornik będzie uprawniony do egzekucyjnej sprzedaży tej nieruchomości, a po jej zbyciu przekaże zaległe pieniądze Karolowi. Karol otrzyma pożyczone Janowi 200 tysięcy wraz z odsetkami. Komornik pobierze opłatę za prowadzenie egzekucji. A reszta pieniędzy ze sprzedaży nieruchomości trafi do Piotra, ponieważ to on jest prawowitym właścicielem zlicytowanej nieruchomości. Tak więc dzięki zastosowaniu przez Karola instytucji prawnej, jaką jest skarga pauliańska, niecny plan dłużnika Jana, który zmierzał do tego, żeby pozbawić Karola możliwości zaspokojenia się z jego nieruchomości, nie uda się.

Co daje uwzględnienie skargi pauliańskiej?

Podsumowując powyższy przykład, uwzględnienie skargi pauliańskiej daje następujący skutek:

• Czynności prawna wykonana przez dłużnika w celu pozbawienia wierzyciela możliwości zaspokojenia się zostaje uznana za bezskuteczną wobec wierzyciela.
• Nie jest ona jednak uznana za nieważną, bowiem zachowuje pełną moc w stosunku do innych osób niż wierzyciel.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby móc skorzystać ze skargi pauliańskiej?

Aby skorzystać z dobrodziejstwa, jakie daje skarga pauliańska trzeba spełnić kilka warunków - wierzyciel musi wykazać, że:

• na skutek dokonanej czynności prawnej (np. zawartej umowy darowizny lub umorzenia długu, do którego spłaty zobowiązana była osoba trzecia wobec dłużnika) dłużnik stał się niewypłacalny, ewentualnie że stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem tej czynności prawnej (czyli wierzyciel musi zawsze wykazać, że czynność prawna dokonana przez dłużnika skutkowała jego pokrzywdzeniem)
• w chwili dokonywania czynności prawnej dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (czyli zdawał sobie sprawę z tego, że w wyniku podjętej czynności wierzyciel nie będzie miał z czego dochodzić spłaty należnego mu zobowiązania)
• osoba trzecia (np. nabywca sprzedawanej przez dłużnika wierzytelności czy obdarowany przez dłużnika jego nieruchomością) wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że czynność prawna może skutkować pokrzywdzeniem wierzyciela i że dłużnik działa z taką świadomością

Jak widać trzeci warunek jest najtrudniejszy do udowodnienia. Nie jest to jednak niemożliwe, o czym świadczą liczne skargi pauliańskie, które rokrocznie są uwzględnianie w polskich sądach.

Jaki zakres ma Skarga pauliańska?

Skargą pauliańską można zakwestionować w zasadzie każdą czynność prawną podjętą przez nierzetelnego dłużnika - każdą zawartą umowę, czy ugodę, w tym także czynności dokonywane przez dłużnika w trakcie postępowań sądowych (zawarcie ugody przed sądem, uznanie powództwa, cofnięcie powództwa, itp.). Zakres zastosowania tej instytucji jest zatem bardzo szeroki. Jest to bardzo dobra wiadomość dla wierzycieli, którzy dzięki temu mogą skutecznie bronić się przed nierzetelnymi dłużnikami.

Skarga pauliańska - a co z osobą trzecią przy umowie bezpłatnej?

Rozmawiając o skardze pauliańskiej nie można zapomnieć o tym, że może to być uciążliwy instrument prawny dla osób trzecich, które na skutek zaskarżonej czynności prawnej nabyły jakieś prawo.

Sytuacja wydaje się prosta w bardzo standardowych przypadkach. Np. nielojalny dłużnik „przepisuje” w ramach umowy darowizny dom na mieszkające z nim małoletnie dziecko albo na brata, który obecnie pracuje w Wielkiej Brytanii i tam też siłą rzeczy mieszka. A po dokonanej czynności prawnej nasz nierzetelny dłużnik nadal mieszka w rzekomo darowanej nieruchomości. W takim przypadku zamiar pokrzywdzenia wierzyciela jest stosunkowo oczywisty. Dodatkowo sprawę ułatwia fakt, że przeniesienie własności odbyło się tytułem darowizny, czyli bez zapłaty ekwiwalentu pieniężnego na rzecz nierzetelnego dłużnika. Tak więc w razie uwzględnienia skargi pauliańskiej nie dojdzie do pokrzywdzenia (po względem finansowym) osoby trzeciej.

Skarga pauliańska - a co z osobą trzecią przy umowie odpłatnej?

Sprawa wygląda nieco inaczej w przypadku, gdy skargą pauliańską zostanie zaskarżona umowa odpłatna, np. umowa sprzedaży nieruchomości. Taka czynności prawna przecież może zostać uznana za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela także w takim wypadku, gdy osoba trzecia faktycznie wywiąże się z umowy i zapłaci dłużnikowi cenę za nabytą nieruchomość. W takiej sytuacji, nieruchomość może zostać spieniężona przez komornika. Z kwoty uzyskanej na licytacji komornik spłaca dług wraz z odsetkami oraz koszty windykacji. Jeśli coś zostanie to środki te otrzyma tzw. osoba trzecia, która przecież zapłaciła cenę nabytej nieruchomości. Takiej osobie nie pozostaje nic innego, jak możliwość dochodzenia odszkodowania od sprawcy tych wszystkich komplikacji, czyli od nieuczciwego dłużnika.

Jednak takie sytuacje nie są częste, ponieważ jak pamiętamy są pewne warunki, w których skarga pauliańska jest dopuszczalna. Jednym z nich jest świadomość osoby trzeciej, że wierzyciel zostanie pokrzywdzony w wyniku czynności prawnej, którą zamierza dokonać z nierzetelnym dłużnikiem lub brak zachowania przez nią należytej staranności przed dokonaniem czynności prawnej z nierzetelnym dłużnikiem polegający na nieodkryciu tego, że wierzyciel zostanie pokrzywdzony w wyniku danej czynności prawnej.

Przedawnienie a akarga pauliańska

Zgodnie z kodeksem cywilnym [Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93], wierzyciel może wystąpić ze skargą pauliańską w ciągu pięciu lat od chwili dokonania przez dłużnika kwestionowanej czynności. Czyli, jeśli wierzyciel zamierza wykazać bezskuteczność umowy darowizny, którą dłużnik wyzbył się jakiegoś wartościowego składnika swojego majątku, to może wystąpić ze skargą pauliańską w terminie pięciu lat od chwili zawarcia przez dłużnika tej umowy darowizny. Przy czym wystarczy w tym terminie nadać na poczcie pozew ze skargi pauliańskiej. Oczywiście w ciągu tych pięciu lat nie musi dojść do rozstrzygnięcia sprawy przed sądem. Gdyby tak był zbudowany ten termin przedawnienia, to mógłby on faktycznie odbierać prawo skorzystania ze skargi pauliańskiej w tych najbardziej obłożonych sądach w Polsce, gdzie strony muszą borykać się z dużymi opóźnieniami w rozpatrywaniu spraw.

Już dziś zarejestruj się i odzyskaj pieniądze od Twojego kontrahenta!
Zacznij już dziś »