Kompensata długu - co to jest i jak działa?
Kompensata długu to sposób na rozliczenie transakcji pomiędzy kontrahentami drogą bezgotówkową. W wielu przypadkach wzajemna kompensata zobowiązań w relacjach B2B może okazać się szybkim i skutecznym rozwiązaniem. Warto więc dowiedzieć się o niej więcej.
Czym właściwie jest kompensata długu i jak z niej skorzystać? Czy jest to opcja dla każdego przedsiębiorcy? Wyjaśniamy!
Jak działa kompensata długu?
Kompensata długu to wzajemne umarzanie należności. Odbywa się pomiędzy przedsiębiorcami, którzy równocześnie są dla siebie dłużnikami i wierzycielami (np. sprzedającymi i kupującymi). Tacy przedsiębiorcy mogą bez konieczności angażowania gotówki uregulować swoje należności, rozliczyć się, a tym samym - pozbyć się swoich długów.
Kompensata długu jest więc bardzo praktyczną możliwością oferowaną przez prawo. Chyba nikt nie widzi sensu w tym, aby płacić kontrahentowi, jeśli sam oczekuje na płatność.
Najprościej wyjaśnić to na przykładzie.
Przykład: Firmy Pani Joanny i Pana Dariusza od lat ze sobą współpracują. Niestety na skutek kryzysu obu przedsiębiorstwom nie wiedzie się ostatnio najlepiej.
- Firma Pani Joanny ma u firmy Pana Dariusza dług w wysokości 2 500 zł.
- Równocześnie firma Pana Dariusza u firmy Pani Joanny ma dług w wysokości 1 000 zł.
Obie te wierzytelności są już wymagalne. Po skompensowaniu wzajemnych należności dług firmy Pani Joanny wobec firmy Pana Dariusza umorzy się do wysokości wierzytelności niższej. Do spłaty pozostanie więc 1 500 zł.
Warto wiedzieć, że kompensata długu bywa nazywana również kompensatą zobowiązań lub kompensatą należności. Zgodnie z terminologią kodeksu cywilnego [Dz .U. z 2020 r. poz. 1740.] nazywana jest też potrąceniem. Jeśli spotkasz się z tymi pojęciami, możesz traktować je jako synonimy.
Nie można dokonywać potrącenia nie swojej wierzytelności. To z pozoru oczywiste, jednak warte podkreślenia.
Kompensata należności - ustawowa czy umowna?
W polskim systemie prawnym mamy do czynienia z dwoma rodzajami kompensaty zobowiązań. Są to:
- Kompensata ustawowa. Reguluje ją art. 498 kodeksu cywilnego. Jest to tzw. kompensata jednostronna. Oznacza to, że dokonuje jej jedna strona, bez woli drugiej - stanowi zatem poważną broń.
Przy kompensacie ustawowej należy spisać oświadczenie. W praktyce często przybiera formę noty księgowej, o której szczegółowo pisaliśmy w jednym z naszych artykułów.
Art 498 KC stanowi, że:
- §1.Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
- §2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
- Kompensata umowna. Jej podstawą nie jest odpowiedni zapis kodeksu cywilnego, a umowa pomiędzy kontrahentami. Jej warunki są określane dowolnie, w ramach swobody umów. W ramach umownego potrącenia strony mogą też potrącić wierzytelności wyłączone spod potrącenia ustawowego (oczywiście za zgodą każdej z nich).
Jak udokumentować ustawową kompensatę długu?
Równie ważne, jak zrozumienie istoty kompensaty wzajemnych należności, jest jej właściwe udokumentowanie. Chodzi o potwierdzenie, że przedsiębiorcy zdecydowali się na taki krok.
W przypadku kompensaty ustawowej niezbędne jest przygotowanie wspomnianego już oświadczenia, które składa się drugiej stronie transakcji. Kodeks cywilny nie mówi wprost o formie takiego oświadczenia (ustnej, pisemnej itp.). Ze względów dowodowych takie oświadczenie najbezpieczniej sporządzić w formie pisemnej. W oświadczeniu powinny znaleźć się informacje takie jak:
- Data i miejsce sporządzenia dokumentu.
- Dane obydwu podmiotów (przedsiębiorców), którzy zdecydowali się na kompensatę wzajemnych zobowiązań. WAŻNE: podane dane powinny pozwalać na możliwie precyzyjną identyfikację każdej ze stron. Należy więc podać ich: nazwy, adresy siedzib oraz numery NIP.
- Informacje o wierzytelnościach, które zostaną skompensowane, czyli rozliczone. WAŻNE: tutaj również warto zadbać o precyzję i podać np. numery faktur czy umów, z których wynikają wzajemne zadłużenia.
- Informacje o pozostałej kwocie należności. Jeśli po skompensowaniu wzajemnego zadłużenia jakaś kwota pozostanie jeszcze do spłaty przez którąś ze stron, należy ująć taką informację w oświadczeniu.
- Informacje na temat sposobu i terminu uregulowania pozostałej kwoty należności.
- Odręczny podpis osoby (strony), która przygotowuje oświadczenie.
Jak udokumentować umowną kompensatę długu?
W praktyce to właśnie umowną kompensatę długu spotyka się znacznie częściej. Przedsiębiorcy mają tu znacznie większe pole manewru. Umowa kompensacyjna może zostać skonstruowana przez strony według ich uznania, choć oczywiście - w granicach swobody umów. Zapisy takiej umowy nie mogą pozostawać w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
Warto, aby umowa kompensacyjna zawierała elementy takie, jak oświadczenie w przypadku kompensaty ustawowej.
To najprostsze, a jednocześnie najpewniejsze rozwiązanie. Dzięki temu przygotowany dokument będzie maksymalnie precyzyjny i nie pozostawi miejsca na niedomówienia czy wątpliwości. Każda ze stron umowy będzie wiedziała, czego może oczekiwać od partnera.
WAŻNE: Kompensata wzajemnych zobowiązań, zarówno ustawowa, jak i umowna, to rozliczenie bezgotówkowe, które nie stanowi formy zapłaty. Nie umieszczamy jej zatem na fakturze jako metody płatności!
Kompensata należności - kiedy nie można z niej skorzystać?
Choć kompensata należności w wielu przypadkach jest rozwiązaniem szybkim i wygodnym, nie zawsze można ją zastosować.
Art. 505 Kodeksu Cywilnego stanowi, że przez potrącenie nie mogą zostać umorzone:
- wierzytelności, które nie ulegają zajęciu (np. zasiłki),
- wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania (np. alimenty, renta cywilna),
- wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych (np. z przywłaszczeń, kradzieży i innych przestępstw),
- wierzytelności, w stosunku do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.
Ponadto z kompensaty nie można skorzystać, gdy wierzytelność jest przedawniona lub została zajęta, a dłużnik stał się wierzycielem swojego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajęcia.
Problemy z uporczywym dłużnikiem? Wypróbuj nowoczesną windykację online w systemie Vindicat.pl
Potrącenie to bardzo wygodna opcja, ale niestety - nie zawsze będzie możliwa. Przede wszystkim dlatego, że znacznie częściej jedna strona jest po prostu dłużnikiem, a druga - wyłącznie wierzycielem. Wówczas nie ma czego kompensować. Trzeba „tylko” odzyskać pieniądze. I najlepiej zrobić to jak najszybciej.
W takich przypadkach z pomocą przedsiębiorcom przychodzi system do monitoringu płatności i samodzielnej windykacji online Vindicat.pl. To w pełni bezpieczny, prosty w obsłudze system, który bezpiecznie przeprowadzi przedsiębiorcę przez każdy etap windykacji.
Obawiasz się, że nie poradzisz sobie z jego obsługą i nie dasz rady przeprowadzić samodzielnej windykacji online? Nic bardziej mylnego. System jest intuicyjny i daje precyzyjne instrukcje. Jedyne, co musisz zrobić na start, to wprowadzić dane z nieopłaconych faktur.
System Vindicat.pl to również bogata baza gotowych do wykorzystania pism i dokumentów windykacyjnych.
Nie musisz samodzielnie godzinami głowić się nad prawidłową konstrukcją dokumentu. Z systemu w kilka minut wygenerujesz:
- wezwanie do zapłaty,
- wniosek o ustalenie danych dłużnika,
- pozew do sądu i e-sądu,
- wniosek o nadanie klauzuli wykonalności i o wszczęcie postępowania egzekucyjnego,
- wniosek o egzekucję z majątku dłużnika i inne dokumenty niezbędne na etapie postępowania egzekucyjnego.
Wszystkie pisma wygenerowane z systemu Vindicat.pl wystarczy tylko wydrukować i podpisać. To takie proste!
To jednak dopiero początek. System Vindicat.pl to również:
- system do monitorowania płatności zaprojektowany z uwzględnieniem specyficznych potrzeb małych i średnich firm,
- innowacyjny robot windykacyjny, czyli możliwość automatyzacji prostych czynności windykacyjnych,
- giełda długów,
- moduł do negocjacji online - idealny dla osób, które chcą oszczędzić sobie krępujących i nieefektywnych rozmów z dłużnikiem,
- pieczęć prewencyjna,
- opcja wygenerowania raportu BIG InfoMonitor o wiarygodności kontrahenta oraz dodania wpisu,
- rzetelny program edukacyjny.
Tak wiele możliwości w ramach jednego abonamentu. To prawdopodobnie jedyny system do zarządzania należnościami, jakiego potrzebuje Twoja firma.
Już czas, abyś ułatwił sobie windykację i zaczął oszczędzać czas. Windykacja online to rozwiązanie idealne dla nowoczesnych i świadomych firm.
Kompensata zadłużenia w transakcjach B2B - warto znać wszystkie możliwości, jakie oferuje przedsiębiorcom prawo
Kompensata wzajemnych należności to wygodna i stosunkowo prosta możliwość. W przypadku, gdy nasz dłużnik jest jednocześnie naszym wierzycielem i odwrotnie - warto z niej korzystać. Może bardzo pozytywnie wpłynąć na płynność finansową firmą. Ponadto, dzięki potrąceniu, zamiast dwóch przelewów dla „wyrównania rachunku” wystarczy jeden. To po prostu szybkie i skuteczne.
A w razie problemów z odzyskaniem pieniędzy - warto pamiętać o możliwościach, jakie oferuje system do windykacji online Vindicat.pl. Dzięki innowacyjnemu systemowi windykacja jest szybka i przebiega w całości online. To aktualnie najbezpieczniejsza i pod wieloma względami najpewniejsza forma windykacji. naszą ofertę i wybierz tę, która pasuje do potrzeb Twojej małej lub średniej firmy.
FAQ:
Czy można kompensować ustawowo także należności, w przypadku których termin zapłaty jeszcze nie upłynął?
Nie. Cytowany już art. 498 KC mówi wprost, że każda z wierzytelności podlegających kompensacie ustawowej, musi być wymagalna. Termin zapłaty musi więc upłynąć. Ostatecznie konieczne jest wykazanie, że dana wierzytelność jest zaskarżalna, czyli można dochodzić jej przed sądem.
Czy można kompensować należności, gdy stroną transakcji jest podmiot z siedzibą za granicą?
Tak. Trzeba jednak pamiętać, że jeśli wierzytelność np. z faktury VAT, wyrażona jest w obcej walucie, to należy ją przeliczyć na złotówki. Należy przy tym przyjąć kurs średni Narodowego Banku Polskiego z ostatniego dnia roboczego, który poprzedza dzień wydania oświadczenia o kompensacie lub podpisania umowy.
Czy kompensatę traktujemy jako formę zapłaty?
Nie. Kompensata długu nie jest formą płatności. Między innymi z tego względu nie zostanie uwzględniona np. na fakturze ani innych dokumentach księgowych. Nie jest to też forma barteru.
Czy można kompensować należności w stosunkach pomiędzy więcej niż dwoma podmiotami?
Tak. Nie ma ku temu prawnych przeciwwskazań. W praktyce jednak zdecydowanie najczęściej spotykane są kompensaty pomiędzy dwoma podmiotami. W przypadku kompensaty wielostronnej należy ustalić warunki umowy, która będzie odpowiednia dla każdej ze stron.
Czy kompensata ma wpływ na podatki?
Nie. Ani dokonanie kompensaty w formie ustawowej, ani umownej, nie wpływa na ustalenie podatku dochodowego i VAT-u.
Co to znaczy, że skompensować można tylko wierzytelności, których „przedmiotem są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku?
Co do pieniędzy - sprawa jest jasna. To zresztą zdecydowanie najczęstszy przypadek. Jeśli natomiast chodzi o rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku oznacza to, że nie można kompensować wierzytelności, w których jedna dotyczy np. samochodu, a druga maszyn przemysłowych.
Do kogo skierować oświadczenie o potrąceniu?
Odpowiednie zaadresowanie oświadczenia o potrąceniu jest bardzo ważne. Najlepiej skierować je wprost do dłużnika, na jego adres. Popularnym błędem jest złożenie takiego oświadczenia wobec osób nieuprawnionych, np. pracowników dłużnika, księgowych, dyrektorów finansowych itp. Działa to także w drugą stronę - warto się upewnić, że oświadczenie o potrąceniu sporządziła i podpisała osoba uprawniona.
