Co zrobić, gdy dłużnik umiera? Jak odzyskać dług w razie śmierci dłużnika?

Czy można odzyskać dług, gdy dłużnik umrze? To pytanie dręczy wielu przedsiębiorców. Już na początku warto jednak zaznaczyć, że odzyskanie należności po śmierci nierzetelnego kontrahenta w większości przypadków nadal będzie możliwe. Wyjaśniamy, jak dochodzić spłaty zadłużenia po śmierci dłużnika. Omawiamy przypadki, w których dłużnik zmarł w trakcie postępowania sądowego, w trakcie egzekucji komorniczej oraz przed skierowaniem sprawy do sądu.

Śmierć dłużnika nie sprawia, że długi przestają istnieć

Wielu wierzycieli obawia się, że wraz ze śmiercią dłużnika kończy się odpowiedzialność w zakresie zaciągniętych zobowiązań. To przekonanie jest absolutnie mylne. Obowiązki majątkowe, w tym w szczególności wszelkie niespłacone zobowiązania, z chwilą śmierci nierzetelnego kontrahenta przechodzą na jego spadkobierców.

Podstawowym krokiem w przypadku odzyskiwania należności po śmierci dłużnika jest kontakt z jego spadkobiercami.

Spadkobiercy mają 6 miesięcy na decyzję, czy przyjmują spadek, czy odrzucają go. Ci, którzy zdecydują się na przyjęcie spadku (wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza), otrzymają nie tylko prawa, ale i obowiązki. Jeden z tych obowiązków dotyczyć będzie spłaty zaciągniętych przez zmarłego zobowiązań. Spadkobiercy nie odpowiedzą jedynie za wypłatę świadczeń związanych bezpośrednio z osobą dłużnika, takich jak renty czy alimenty.

Sposób przyjęcia spadku wpływa na sytuację wierzycieli - przyjęcie spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza

Odpowiedzialność spadkobierców, którzy przyjęli spadek, zależy od tego, czy przyjęli go wprost, czy z dobrodziejstwem inwentarza. Jeśli przyjęli spadek wprost, odpowiedzą za całość długów zmarłego. W sytuacji przyjęcia spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza, odpowiedzą jedynie do wysokości aktywów wchodzących w skład spadku (czyli do wartości otrzymanego udziału).

W przypadku odpowiedzialności ograniczonej do wysokości aktywów niezbędne jest sporządzenie spisu inwentarza (jeśli nie sporządzono go wcześniej). Spis inwentarza to spis wszystkich aktywów i pasywów wchodzących w skład spadku, a także przedmiotów zapisów windykacyjnych.

W przypadku kilku spadkobierców, ich odpowiedzialność będzie miała charakter solidarny. Oznacza to, że wierzyciel może żądać spłaty całości lub części długu od wszystkich spadkobierców łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Spłata zadłużenia przez któregokolwiek ze spadkobierców zwalnia pozostałych.

Jak odzyskać dług od spadkobierców dłużnika? Uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku to pierwszy krok

Aby odzyskać należność dług od spadkobierców dłużnika, wierzyciel musi dysponować odpisem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przez spadkobierców (wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza). Co do zasady, czym więcej czasu upłynie od śmierci dłużnika, tym większe jest prawdopodobieństwo, że spadkobiercy przeprowadzili postępowanie spadkowe, choć oczywiście nie jest to regułą.

Wierzyciel może ustalić, czy przeprowadzono postępowanie spadkowe po dłużniku w sądzie właściwym dla ostatniego miejsca jego zamieszkania. Jeśli miejsca zamieszkania zmarłego dłużnika nie można ustalić, należy sprawdzić tę informację w sądzie właściwym dla miejsca, w którym znajduje się majątek po zmarłym lub jego część.

Jeśli postępowania spadkowego po nierzetelnym kontrahencie nie przeprowadzono, wierzyciel powinien wystąpić z wnioskiem o jego przeprowadzenie. W większości przypadków zapewne nie będzie miał informacji na temat spadkobierców dłużnika. To jednak nie wyklucza możliwości odzyskania pieniędzy. Wierzyciel o informacje na temat kręgu osób, które będą dziedziczyły po zmarłym dłużniku, może wystąpić do:

• urzędu miasta lub gminy zgodnie z ostatnim miejscem zamieszkania spadkodawcy;
• Wydziału Udostępniania Informacji Departamentu Spraw Obywatelskich MSWiA.

Postępowanie sądowe przeciwko spadkobiercom dłużnika

Jeśli wierzyciel dysponuje już prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia (wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza), może wystąpić z pozwem o zapłatę przeciwko spadkobiercom. Przed skierowaniem sprawy do sądu, wierzyciel powinien oczywiście wezwać spadkobierców do dobrowolnej spłaty zadłużenia. Do pozwu należy załączyć prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

W przypadku starszych spraw warto również mieć na uwadze terminy przedawnienia. Pisaliśmy o nich m.in. w artykule Wygaśnięcie czy przedawnienie długu - skutki prawne i podatkowe.

Jeśli wierzyciel uzyska w postępowaniu sądowym prawomocny nakaz zapłaty lub wyrok, ma otwartą drogę do skierowania do komornika wniosku o wszczęcie egzekucji i ostatecznego odzyskania należności. Więcej o tego typu wniosku oraz samym postępowaniu egzekucyjnym możesz przeczytać w tekście Wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Odzyskiwanie należności od spadkobierców dłużnika, gdy wierzyciel dysponuje już orzeczeniem przeciwko zmarłemu

Powyżej opisywaliśmy przypadek, w którym dłużnik umiera przed tym, jak wierzyciel rozpocznie sądowe dochodzenie należności. Może się jednak zdarzyć również tak, że dłużnik umrze już w trakcie postępowania. Wówczas sąd zawiesi postępowanie, a na miejsce dłużnika wstąpią jego spadkobiercy.

Spadkobiercy mogą zgłosić się do sądu dobrowolnie. Jeśli jednak tego nie zrobią, obowiązek wskazania spadkobierców po dłużniku spadnie na wierzyciela. Sąd wstrzyma bieg postępowania do czasu wskazania spadkobierców i wówczas wznowi postępowanie. Postępowanie sądowe zostanie podjęte ponownie również, gdy zostanie ustanowiony kurator spadku (przedstawiciel ustawowy spadkobierców, który działa w ich imieniu).

W przypadku gdy wierzyciel dysponuje już wyrokiem przeciwko zmarłemu, kolejnym krokiem będzie uzyskanie klauzuli wykonalności obejmującej spadkobierców.

Po uzyskaniu klauzuli wykonalności można złożyć do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji. Szczegółowo o klauzuli wykonalności pisaliśmy w artykule Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności. Egzekucja komornicza będzie się toczyć w stosunku do spadkobierców zmarłego. Wierzyciel będzie mógł dzięki niej odzyskać swoje pieniądze w całości lub części.

Śmierć dłużnika w trakcie egzekucji komorniczej

Dłużnik może umrzeć również w trakcie egzekucji komorniczej. Jeśli tak się stanie, zgodnie z art. 819§1 kodeksu postępowania cywilnego [Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296], postępowanie zostanie zawieszone z urzędu przez organ egzekucyjny.

Postępowanie będzie zawieszone do czasu ustalenia kręgu spadkobierców i wstąpienia przez nich do postępowania.

Obowiązek wskazania spadkobierców (ewentualnie kuratora spadku) spoczywa na wierzycielu. Ponownie, konieczne tu będzie dysponowanie przez wierzyciela postanowieniem o stwierdzenie nabycia spadku po dłużniku. Jeśli wierzyciel nim nie dysponuje, musi wystąpić do sądu z odpowiednim wnioskiem, o czym była już mowa powyżej. W przypadku, gdy spadkobiercy dłużnika nie są znani lub nie objęli spadku, wierzyciel może złożyć do sądu wniosek o ustanowienie kuratora spadku.

W przypadku śmierci dłużnika w trakcie postępowania egzekucyjnego nie ma konieczności uzyskiwania klauzuli wykonalności przeciwko jego spadkobiercom. Wystarczy, że wierzyciel przedstawi postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

To rozwiązanie przyspiesza odzyskanie długu. Pozwala także zminimalizować koszty postępowania, które w sytuacji nieujawnienia się spadkobierców obciążałyby wierzyciela.

Odrzucenie spadku przez wszystkich spadkobierców, a sytuacja wierzyciela

Najtrudniejszą sytuacją z perspektywy wierzyciela jest przypadek, w którym wszyscy spadkobiercy dłużnika odrzucą spadek. W takim przypadku zwyczajnie nie będzie od kogo egzekwować spłaty zadłużenia.

Jeśli spadkobiercy nierzetelnego kontrahenta odrzucą spadek, majątek zmarłego przechodzi na rzecz Skarbu Państwa.

Jak się zapewne domyślasz, nie oznacza to jednak, że Skarb Państwa spłaci zadłużenie. Nie ponosi on żadnej odpowiedzialności za powstałe długi spadkowe. Wierzyciel, który znalazł się w tego typu sytuacji, nie odzyska więc swojej należności.

Jak windykować bardziej skutecznie? Samodzielna windykacja online - idealne rozwiązanie dla nowoczesnych firm

Śmierci swojego dłużnika zapobiec oczywiście nie możesz. Możesz jednak odzyskiwać swoje należności bardziej efektywnie i zwiększyć skuteczność windykacji polubownej już od momentu wystąpienia pierwszym symptomów problemu z zapłatą. Pierwszym podstawowym krokiem jest regularny monitoring należności.

Vindicat.pl to platforma służąca do monitoringu należności oraz samodzielnej windykacji online. Zapewnia małym i średnim firmom wsparcie w trakcie całości procesu windykacji - od monitoringu, przez windykację polubowną i sądową, aż po postępowanie egzekucyjne.

Dzięki systemowi Vindicat.pl przedsiębiorcy mogą prowadzić regularny monitoring płatności. To jednak z niewielu platform na rynku, która daje taką możliwość małym i średnim przedsiębiorstwom. Aplikacja przypomina o każdym zbliżającym się terminie zapłaty. Przedsiębiorca, który monitoruje płatności, nie tylko nie zapomni o żadnej z wystawionych i nieopłaconych faktur, ale także na czas wdroży skuteczne działania. Dowiedz się więcej o znaczeniu monitoringu należności dla utrzymania płynności finansowej firmy.

System Vindicat.pl zapewnia także możliwość korzystania z aktualizowanej na bieżąco bazy spersonalizowanych pism i dokumentów windykacyjnych. Po wygenerowaniu dokumentu z systemu i podpisaniu go, pismo jest gotowe do złożenia.

Jak to możliwe? To bardzo proste - system korzysta z wprowadzonych przez przedsiębiorcę danych. Podpowiada również jakie kroki należy podjąć na danym etapie odzyskiwania należności. Dzięki tak kompleksowemu wsparciu windykacja nie musi być dłużej skomplikowanym i żmudnym procesem.

To jednak jeszcze nie wszystko. Przedsiębiorcy zarejestrowani w systemie do monitoringu należności oraz samodzielnej windykacji online mogą także m.in. wystawiać wierzytelności na giełdzie długów, negocjować z dłużnikiem online, a w zależności od wybranej oferty - dodać wpis do BIG InfoMonitor. Otrzymują również możliwość umieszczenia na wystawianych przez siebie fakturach pieczęci prewencyjnej Vindicat.

Sprawdź, jakie jeszcze możliwości oferuje system Vindicat.pl i ciesz się profesjonalnym wsparciem w windykacji w korzystnej cenie.

Windykuj skutecznie - pamiętaj, że czas w windykacji jest kluczowy

W procesie windykacji może dojść do wielu niespodziewanych sytuacji. Jedną z nich z pewnością jest śmierć dłużnika. Jak widzisz, zasadniczo nie oznacza ona jednak, że długu nie da się odzyskać. Etap windykacji ma w przypadku śmierci dłużnika drugorzędne znaczenie. Niezależnie od okoliczności, pamiętaj, aby rozpoczynać windykację odpowiednio wcześnie. Czym więcej czasu upłynie od daty wymagalności z faktury, a wszczęciem windykacji, tym mniejsze będą Twoje szanse na sukces.

Jeśli potrzebujesz wsparcia w windykacji i chciałbyś odzyskiwać pieniądze bardziej efektywnie, wypróbuj system do monitoringu należności i samodzielnej windykacji online Vindicat.pl. Aż 93% spraw prowadzonych przy pomocy systemu Vindicat.pl kończy się na najkorzystniejszym dla wierzyciela etapie polubownym. Dołącz do grona zadowolonych przedsiębiorców windykujących online!

FAQ: