Umowa przewozu - porady dla przedsiębiorców

Umowa przewozu została uregulowana w polskim prawie zarówno w kodeksie cywilnym, jak i w licznych ustawach szczególnych, które odnoszą się do poszczególnych typu transportu. Co do zasady kodeksowe regulacje stosuje się subsydiarnie, gdyż pierwszeństwo mają regulacje zawarte w ustawach szczególnych. Postanowienia kodeksowe stosuje się w pełni tylko w przypadku przewozu konnego, gdyż nie jest on uregulowany w żadnej odrębnej ustawie.

Umowa przewozu - definicja i charakter prawny

Definicja umowy przewozu została zawarta w art. 774 kodeksu cywilnego [Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93]. Zgodnie z tą regulacją, w wyniku zawarcia umowy przewozu, przewoźnik zobowiązuje się do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa. Umowa przewozu to umowa o świadczenie usług. Oczywiście jej celem nie jest sam przewóz, a dowiezienie osób, towarów lub zwierząt do miejsca docelowego – jest to więc zobowiązanie rezultatu.

Strony zawierając umowę przewozu muszą określić przedmiot przewozu, trasę, a także wynagrodzenie, jakie będzie należne przewoźnikowi. Z tego stwierdzenia wynikają kolejne cechy umowy przewozu - jest to zatem umowa odpłatna, wzajemna i dwustronnie zobowiązująca. Z poprzednich informacji wiemy również, że umowa przewozu to umowa co najmniej jednostronnie handlowa, bowiem przewoźnik musi być przedsiębiorcą.

Do zawarcia umowy przewozu dochodzi do skutku w momencie złożenia zgodnych oświadczeń woli przez obie strony. Jest to więc umowa konsensualna.

Umowę przewozu można zawrzeć w dowolnej formie, ale trzeba pamiętać o tym, że kodeks cywilny zawiera odmienne regulacje zależnie od tego, co jest przedmiotem przewozu. K.c. wyróżnia przewóz osób oraz przewóz rzeczy. Teraz właśnie kilka słów o tych różnicach.

Umowa przewozu – przewóz osób

Na początek o przewozie osób. Art. 776 kodeksu cywilnego stanowi, że w przypadku przewozu osób, przewoźnik zobowiązany jest do zapewnienia podróżnym warunków bezpieczeństwa i higieny odpowiadających rodzajowi transportu oraz takich wygód, jakie ze względu na rodzaj transportu uważa się za niezbędne.

Kodeks cywilny reguluje również zasady odpowiedzialności przewoźnika za bagaż, który podróżny ma ze sobą. Przedsiębiorca, który zawarł umowę przewozu odpowiada za szkody powstałe w bagażu, jedynie, gdy są one efektem rażącego niedbalstwa lub gdy wynikły one z jego winy umyślnej. Zupełnie inaczej została określona odpowiedzialność przewoźnika za bagaż mu powierzony. Otóż przewoźnik odpowiada za bagaż powierzony według zasad przewidzianych dla przewozu rzeczy, o których szerzej w dalszej części rozważań.

Zgodnie z art. 778 kodeksu cywilnego, termin przedawnienia roszczeń wynikających z umowy przewozu osób wynosi rok od dnia wykonania przewozu, a jeżeli do przewozu nie doszło, to roszczenia przedawniają się z upływem roku od dnia, kiedy przewóz miał być wykonany. Tylko w tym okresie można skuteczne dochodzić roszczeń z tytułu umowy przewozu osób.

Umowa przewozu - przewóz rzeczy

Teraz zajmijmy się omówieniem zasad, jakim podlega przewóz rzeczy. W ramach umowy przewozu rzeczy, przedmioty są przewożone bez nadzoru właściciela. Mają one trafić od wysyłającego do odbiorcy za pośrednictwem przewoźnika. Omówmy teraz prawa i obowiązki stron takiej umowy.

Najpierw obowiązki wysyłającego. Należą do nich: podanie przewoźnikowi swojego adresu, podanie przewoźnikowi adresu odbiorcy, określenie miejsca przeznaczenia rzeczy, oznaczenie przesyłki według rodzaju, ilości i sposobu opakowania, podanie wartości rzeczy szczególnie cennych, wydanie na żądanie przewoźnika listu przewozowego zawierającego wyżej wymienione informacje oraz wszelkie inne postanowienia umowy, które mogą być określone również w regulaminie będącym integralną częścią umów adhezyjnych (a tak – czyli bez możliwości negocjacji akceptujemy warunki zaproponowane przez przewoźnika - najczęściej zawieramy umowy przewozu). Ponadto wysyłający powinien przekazać przewoźnikowi wszelkie dokumenty, które mogą być potrzebne ze względu na przepisy celne, podatkowe i administracyjne.

Jeżeli stan zewnętrzny przesyłki lub jej opakowanie nie są wystarczające dla określonego rodzaju przewozu, to przewoźnik może żądać, aby wysyłający złożył pisemne oświadczenie co do stanu przesyłki, a w wypadku rażących braków może on nawet odmówić przewozu.

Obowiązki przewoźnika

Tyle o obowiązkach wysyłającego. Teraz zajmijmy się obowiązkami przewoźnika. Należą do nich: wydanie odpisu listu przewozowego albo innego poświadczenia przyjęcia przesyłki do przewozu, jeżeli wysyłający tego żąda, niezwłoczne zawiadomienie odbiorcy o nadejściu przesyłki do miejsca przeznaczenia, zawiadomienie wysyłającego niezwłocznie o tym, że odbiorca odmawia przyjęcia przesyłki lub z innego powodu nie można mu jej doręczyć.

Każda ze stron stosunku zobowiązaniowego ma również swoje prawa. Do praw przewoźnika należy przede wszystkim możliwość odmówienia przewozu, gdy stan przesyłki na taki transport nie pozwala, przy czym brak zastrzeżeń ze strony przewoźnika co do stanu zewnętrznego przesyłki lub jej opakowania w momencie przyjmowanie przesyłki, rodzi domniemanie, że w chwili przyjęcia znajdowała się ona w należytym stanie. Drugim kluczowym prawem przewoźnika jest ustawowe prawo zastawu na przesyłce. Przysługuje ono przewoźnikowi dla zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy przewozu i trwa tak długo, jak przesyłka znajduje się u niego lub u osoby, która ją dzierży w jego imieniu. Ponadto przewoźnik ma prawo sprzedać rzecz, która jest narażona na zepsucie oraz może oddać przesyłkę do przewozu podwykonawcom, przy czym w takiej sytuacji ponosi on pełną odpowiedzialność za czynności dalszych przewoźników.

Na koniec pozostały nam do omówienia prawa wysyłającego. Podstawowym prawem wysyłającego, z którego trzeba sobie zdawać sprawę jest możliwość odstąpienia od umowy, jeżeli rozpoczęcie lub dokonanie przewozu doznaje czasowej przeszkody wskutek okoliczności dotyczącej przewoźnika.

Umowa przewozu - odbiorca

Do momentu nadejścia przesyłki odbiorca nie jest stroną umowy przewozu. Staje się nią dopiero z momentem odebrania przesyłki. Dopiero wtedy, może zacząć wykonywać w imieniu własnym  wszelkie prawa wynikające z umowy przewozu, w szczególności może żądać wydania przesyłki i listu przewozowego.

Już dziś zarejestruj się i odzyskaj pieniądze od Twojego kontrahenta!
Zacznij już dziś »