Przedawnienie długu alimentacyjnego

Zadłużenie alimentacyjne jest ogromne, z danych zebranych przez Najwyższą Izbę Kontroli wynika, że w połowie 2021 roku wynosiło około 13 mld złotych wobec funduszu alimentacyjnego w województwie opolskim. Zaległości alimentacyjne powstają z różnych przyczyn. Czy dług alimentacyjny może się przedawnić? Czym się różni przedawnienie roszczenia alimentacyjnego od prawa do roszczeń alimentacyjnych?

Przedawnienie długów alimentacyjnych to istotne zagadnienie dla wielu rodziców i dzieci, którzy mają prawo bądź roszczenie o wypłatę określonej kwoty alimentów od rodziców. Ważna jest kwestia rozróżnienia przedawnienia roszczenia alimentacyjnego od przedawnienia prawa do roszczeń alimentacyjnych.

Czym są alimenty?

Alimenty są obligatoryjnym, regularnym świadczeniem, które płaci osoba zobowiązana na rzecz członków rodziny. Obowiązek alimentacyjny może być związany z pokrewieństwem, powinowactwem oraz małżeństwem, najczęściej dotyczy rodziców i dzieci. Obowiązek alimentacyjny nie jest ograniczony żadnym terminem i ustaje dopiero w momencie, kiedy jest wstanie, samodzielnie się utrzymać. Do 18 roku życia alimenty są płacone drugiemu rodzicowi, później dziecko otrzymuje je do rąk własnych.

Czy dług alimentacyjny może się przedawnić?

Przedawnienie roszczenia alimentacyjnego jest możliwe, jednak nie jest równoznaczne z unieważnieniem długu. Gdy dochodzi do przedawnienia długu, wierzyciel nie może egzekwować należnej kwoty na drodze sądowej. W kontekście omawianego przedawnienia alimentów znaczenie ma to, że czym innym jest przedawnienia roszczeń alimentacyjnych, a czym innym przedawnienie prawa do roszczeń alimentacyjnych.

Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych reguluje art. 137 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego [Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59], stanowiąc, że roszczenia alimentacyjne przedawniają się po upływie 3 lat. Przepis ten określa, termin na dochodzenie poszczególnych rat alimentacyjnych za dany miesiąc, natomiast same prawo do alimentów ulega wygaszeniu po uzyskaniu przez dziecko samodzielności.

Uzupełnieniem regulacji z art. 137 § 1 KRO jest § 2, który został dodany na mocy nowelizacji z dnia 6 listopada 2008r. Stanowi on, że sąd uwzględnia niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa, poprzez zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej. Powoduje to, że ogranicza się możliwość dochodzenia niespłaconych rat alimentacyjnych do wysokości niezaspokojonych potrzeb uprawnionego.

Ratio legis tej regulacji stanowi charakter prawny alimentów, jakim jest zaspokajanie bieżących potrzeb uprawnionego. Uprawniony nie ma, więc kumulować środków, które w przyszłości mają być przeznaczane na zaspokojenie innych niż bieżące potrzeb. Nie oznacza to jednak, że § 2 wyłącza całkowicie możliwość dochodzenia zaległych roszczeń alimentacyjnych przed sądem. Osoba uprawniona do alimentów będzie mogła się domagać środków, które miały służyć zaspokojeniu jego bieżących potrzeb. Dochodzenie alimentów przed wytoczeniem powództwa, dopuszczalne jest tylko w ograniczonym zakresie. W wypadku, gdy pozostały niezaspokojone potrzeby, zobowiązania lub długi na pokrycie kosztów utrzymania i wychowania, czyli takie które możemy zaspokoić także po wytoczeniu powództwa.

określa jedynie termin przedawnienia w stosunku do roszczeń alimentacyjnych, jednakże do pozostałych zagadnień związanych z dochodzeniem alimentów będą miały zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego [Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93], a konkretnie art. 121 pkt 1, art. 125 § 1 i art. 124 § 2.

Co z alimentami, które należały się gdy dziecko nie ukończyło 18 roku życia?

Tą kwestię reguluje art. 121 pkt 1) Kodeksu cywilnego. Stanowi on, że przedawnienie nie biegnie w stosunku do roszczeń, które przysługują niepełnoletniemu dziecku przeciwko rodzicom przez okres trwania władzy rodzicielskiej. Dotyczy to także sytuacji, gdy sąd ograniczył władzę rodzicielską jednego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień. 3 letni okres przedawnienia będzie biegł od dnia, w którym dziecko ukończyło 18 lat. Umożliwia to dochodzenie roszczeń np. w sytuacji, gdy matka nie egzekwowała od ojca dziecka alimentów przez 7 lat (od czasu, gdy dziecko miało 11 lat). Dziecko z chwilą ukończenia 18 lat może żądać uregulowania przez ojca alimentów za okres tych 7 lat za który nie płacił.

Przedawnienie alimentów z funduszu alimentacyjnego

Przepisy regulujące kwestię przedawnienia alimentów z Funduszu Alimentacyjnego są mniej korzystne dla dłużników. Nie mają oni zadłużenia wobec swoich dzieci, ale specjalnego funduszu, z którego dzieci pobierały świadczenia w okresie, kiedy nie otrzymywały zasądzonych przez sąd alimentów. Dług powstały w Funduszu Alimentacyjnym nie przedawnia się po upływie 3 lat. Egzekucję tych należności prowadzi się aż do zaspokojenia zadłużenia. Egzekucję umarza się tylko w uzasadnionych przypadkach.

Przedawnienie alimentów zasądzonych wyrokiem alimentacyjnym

Jeśli alimenty są zasądzone prawomocnym orzeczeniem lub ugodą sądową, to dług alimentacyjny przedawnia się po upływie 6 lat. Jeśli uprawiony chce odzyskać całość zasądzonych alimentów, powinien złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji przed terminem.

Czy termin przedawnienia biegnie w czasie egzekucji komorniczej?

Wiele razy można znaleźć informacje, że komornik egzekwując alimenty nic nie wyegzekwował przez kilka lat. Niektórzy dłużnicy myślą, że w ten sposób zwolnią się od długu, bo minął 3 letni termin przedawnienia. Nie wiedzą, jednak, że na mocy art. 124 § 2 Kodeksu cywilnego, jeżeli zasądzone świadczenie jest przedmiotem postępowania egzekucyjnego to przedawnienie nie biegnie. I dłużnicy nie będą zwolnieni z długów.

Co z alimentami, które należały się gdy dziecko nie ukończyło 18 roku życia?

Tą kwestię reguluje art. 121 pkt 1) Kodeksu cywilnego. Stanowi on, że przedawnienie nie biegnie w stosunku do roszczeń, które przysługują niepełnoletniemu dziecku przeciwko rodzicom przez okres trwania władzy rodzicielskiej. Dotyczy to także sytuacji, gdy sąd ograniczył władzę rodzicielską jednego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień. 3 letni okres przedawnienia będzie biegł od dnia, w którym dziecko ukończyło 18 lat. Umożliwia to dochodzenie roszczeń np. w sytuacji, gdy matka nie egzekwowała od ojca dziecka alimentów przez 7 lat (od czasu, gdy dziecko miało 11 lat). Dziecko z chwilą ukończenia 18 lat może żądać uregulowania przez ojca alimentów za okres tych 7 lat za który nie płacił.

Jak dłużnik może sprawdzić, czy ma dług alimentacyjny?

Jeśli dłużnik chce sprawdzić wysokość swojego zadłużenia alimentacyjnego, może to zrobić za pomocą Rejestru Dłużników Niewypłacalnych oraz w Biurze Informacji Gospodarczej. Znajdują się w nich dane osób zalegające z płatnością alimentów przez okres dłuższy niż pół roku. Dłużnicy, którzy widnieją w rejestrze mogą mieć problem z uzyskaniem kredytu lub pożyczki. Mogą mieć także zatrzymane prawo jazdy lub mieć utrudniony zakup artykułów w systemie ratalnym. Dłużnik może otrzymać także informację na ten temat bezpośrednio u komornika, a także w Ośrodku Pomocy Społecznej właściwemu dla miejsca zamieszkania uprawnionych do świadczeń dzieci. Taką informację otrzyma także od komornika. Wystarczy, że złoży wniosek o wydanie zaświadczenia, w którym zostanie określona wysokość długu.

Jak wierzyciel powinien dochodzić wpłaty długu alimentacyjnego?

Jeśli dłużnik nie spłaca swoich zobowiązań, a egzekucja komornicza okazuje się bezskuteczna, uprawiony do otrzymywania alimentów może je odzyskać. Jakie kroki powinien podjąć, aby otrzymał zaległe alimenty?

1. Może ubiegać się o alimenty z funduszu alimentacyjnego – do otrzymywania środków z niego są uprawnione dzieci w wieku do 18 roku życia lub do 25 roku życia pod warunkiem, że dziecko kontynuuje naukę. O przyznaniu środków decyduje kryterium dochodowe. Wysokość uzyskiwanych dochodów nie może przekroczyć ustalonego progu. Obecnie jest to kwota 900 zł na osobę w rodzinie.
2. Może zwrócić się o pomoc do gminy. Wierzyciel ma prawo złożyć wniosek o egzekucję administracyjną do gminy. Wówczas gmina może podjąć działania, które zmobilizują go do zapłaty np. zatrzymać prawo jazdy lub skierować na prace interwencyjne.
3. Egzekwować świadczenia od rodziny dłużnika. Do uregulowania zaległości alimentów mogą zostać zobowiązani krewni dłużnika w linii prostej tj. dziadkowe, rodzeństwo oraz rodzice.
4. Może wpisać dłużnika do rejestru dłużników. Wystarczy, że wierzyciel zgłosi zaległe alimenty do BIGu (Biura Informacji Gospodarczej), a będzie miał spore problemy oraz trudności w codziennym funkcjonowaniu. Dlatego, że dłużnik nie otrzyma kredytu ani nie podpisze umów abonamentowych na telefon czy też telewizor.
5. Może skierować sprawę na drogę postępowania karnego.

Jedynie kompleksowe działania polegające na współpracy firm windykacyjnych, BIG-ów i komorników sądowych mogą podnieść ściągalność alimentów w Polsce. Może dłużników do płacenia zachęcą także projektowane zmiany w Kodeksie Karnym [Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553], które przewidują kary w przypadku nieuregulowania 3 świadczeń. Może te wszystkie działania pozwolą na odzyskanie większej ilości pieniędzy, która należy się polskim dzieciom.